Ukazała się nowa edycja raportu „Indeks rozwoju i stabilności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce” (zob. TUTAJ), który prawie od 15 lat ISP opracowuje dla Amerykańskiej Agencji na rzecz Międzynarodowego Rozwoju (USAID).
Pochylając się nad sytuacją w ostatnim pełnym roku kalendarzowym (2018) wskazuje, że kolejny raz uległa ona pogorszeniu. Nie tylko sam poziom rozwoju i stabilności organizacji społeczeństwa obywatelskiego uległ niewielkiej negatywnej zmianie w porównaniu z poprzednim rokiem. Ale na ostateczny wyniki wpłynęła także znaczna zmiana na przestrzeni ostatnich lat otoczenia społeczno-gospodarczego, w którym funkcjonują organizacje. W rezultacie choćby warunki zatrudnienia i pracy w organizacjach, które jeszcze parę lat temu wystarczały do przyciągania do pracy w sektorze wielu osób, teraz już takie nie są. Do tego w poszczególnych organizacjach maleje baza członkowska oraz liczba wolontariuszy, z którymi współpracują.
Możliwość wpływania przez organizacje na przebieg procesu legislacyjnego od dawna trudno było uznać za zadowalający, ale sytuację pogorszyły jeszcze wydarzenia w ostatnich latach.
W 2018 roku pracę organizacji nadal utrudniała polityczna polaryzacja w kraju. Podmioty, które zajmowały się kwestiami stojącymi w sprzeczności z programem konserwatywnego rządu, w tym prawami człowieka, przeciwdziałaniem dyskryminacji, prawami kobiet, wsparciem migrantów i uchodźców, czy ochroną środowiska, miały ograniczony dostęp do finansowania ze środków publicznych. Były też nadal prezentowane w negatywnym świetle przez media kontrolowane przez rząd oraz te ściśle związane z partią rządzącą. Ponadto, pogorszyła się jakość dialogu obywatelskiego, a konsultacje społeczne były rzadko wykorzystywane w konstruktywny sposób.
Niektóre władze lokalne i przedsiębiorstwa również wykazywały negatywne nastawienie do organizacji społecznych. Występowanie tego typu napięć na szczeblu lokalnym zaostrzyły wybory samorządowe, odbywające się w październiku 2018 roku.
To tylko niektóre z obserwacji prezentowanych w ostatnim „Indeksie rozwoju i stabilności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce”. Wszystkie stały się przyczynkiem do debaty nad jego wynikami, która odbyła się 9 grudnia br. w Warszawie – pt.
„Powrót do korzeni? O zmianie warunków działania organizacji społecznych w Polsce”. Dyskutowaliśmy w jej trakcie o zmianie warunków funkcjonowania organizacji społecznych, którym towarzyszy coraz więcej powstających nieformalnych ruchów protestu. W rozmowie uczestniczyli: Jacek Bożek, Aleksandra Czerniawska, Filip Pazderski, Joanna Piotrowska, Klementyna Suchanow. Prowadził ją Paweł Sulik z radia Tok FM.
Z dyskusji wynikło, że zinstytucjonalizowane organizacje społeczne mogą się świetnie uzupełniać z niesformalizowanymi ruchami protestu. Okazuje się, że obie formy aktywności obywatelskiej spotykają się również z podobnymi problemami, przede wszystkim próbami podważania ich wiarygodności i wskazywaniem ich zależności od innych podmiotów lub zagranicznych pieniędzy. Ale wiele te sposoby działalności również różni.
Wydaje się, że to ruchy protestu są wyrazicielami aktualnych emocji społecznych, a ich rola w przyszłości może tylko wzrastać. Często muszą tylko wypracować własny, nowy sposób opowieści o świecie, w którym chcemy żyć.
Ponieważ rola aktywności obywatelskiej jest w wielu miejscach w Europie umniejszana, a władze szeregu państw nawet ograniczają jej swobodę, włączyliśmy się naszą debatą w Dni Dumy Obywatelskiej (
#CivicPride days), czyli akcję podkreślającą rolę takiej działalności w poszczególnych społeczeństwach. Przy okazji zachęcaliśmy do jej poparcia również przedstawicieli i przedstawicielki innych organizacji w Polsce i za granicą.
Sytuację społeczeństwa obywatelskiego w różnych krajach można również prześledzić za pomocą
nowej interaktywnej strony z wynikami Indeksu Stabilności (także w wymiarze historycznym!). Obejmuje ona wszystkie państwa uwzględnione w analizie Indeksu Stabilności Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach raportów regionalnych obejmujących cały świat. Dzięki znajdującym się na tej stronie mapom, tabelom i linkom do raportów krajowych łatwo jest dotrzeć do poszukiwanych informacji oraz porównać sytuację w interesujących nas krajach. Zachęcamy do odkrywania tego narzędzia na własną rękę!
Wszystkie przedstawione tu działania zostały zrealizowane dzięki wsparciu amerykańskiej Agencji na rzecz Międzynarodowego Rozwoju (USAID) w ramach porozumienia o współpracy nr AID-OAA-LA-17-00003 zawartego z firmą FHI 360.
Opinie tu wyrażone należą do autora i są oparte na obserwacjach zaprezentowanych w raporcie „Indeks rozwoju i stabilności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce”. Niekoniecznie odzwierciedlają one poglądy USAID lub FHI 360. 
