Mianem „tektonicznego skoku jakościowego” określiła wiceminister Henryka Mościcka-Dendys zmiany w relacjach Polski z Niemcami po wejściu Polski do Unii Europejskiej, otwierając zorganizowaną przez Instytut Spraw Publicznych debatę „Wspólna dekada. Podsumowanie 10 lat Polski i Niemiec w UE i spojrzenie w przyszłość”.
Wydarzenie zorganizowane zostało w oparciu o najnowszą publikację ISP „Wspólna dekada. Polska i Niemcy 10 lat razem w Unii Europejskiej”.
Minister podkreślała, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat dokonała się istotna zmiana mentalna w relacjach polsko-niemieckich. Z perspektywy Niemiec Polska, mająca dotychczas status jednego z krajów Europy Środkowej, w obliczu skutecznego stawienia czoła światowemu kryzysowi gospodarczemu, zyskała pozycję niezawodnego partnera zaliczanego do grupy krajów Europy Północnej. Opinię tę podzielił również niemiecki ministrem stanu ds. europejskich, Michael Roth, wskazując, iż na rozszerzeniu UE skorzystali nie tylko Polacy, ale również Niemcy. Zyskali bowiem w Polsce zarówno silnego partnera gospodarczego, jak i aktywnego zwolennika dalszej integracji w UE.
Prezentując wyniki badania ISP dr Agnieszka Łada, redaktorka publikacji, podkreślała, iż mijająca dekada była czasem zbliżania się Polski i Niemiec w wielu obszarach oraz budowania coraz bardziej dojrzałych i partnerskich relacji. Dowodem na to są coraz liczniejsze wspólne polsko-niemieckie inicjatywy i konsultacje w zakresie realizowanej przez oba kraje polityki wschodniej, jak choćby powołanie Trójkąta Królewieckiego (wspólne spotkania polskiego, niemieckiego i rosyjskiego ministra spraw zagranicznych) czy też przeprowadzenie zespołowych konsultacji ministrów spraw zagranicznych Polski i Niemiec w Kijowie w lutym 2014 roku miedzy protestującymi na Majdanie i reżimem Wiktora Janukowycza. O zacieśniającej się współpracy świadczą również rozwijające się relacje gospodarcze obu krajów. Polska, jak pokazuje badanie, należy do grupy dziesięciu największych partnerów Niemiec, będąc jednocześnie najważniejszym partnerem na wschodzie (wyprzedzając w tej kategorii Rosję). Udział Niemiec w polskim eksporcie stawia tę gospodarkę na pierwszym miejscu dwustronnej wymiany handlowej, gdyż aż 25% całego polskiego eksportu trafia na rynek niemiecki. Również pod względem poziomu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce Niemcy pozostają niekwestionowanym liderem. Analizie poddane zostały także migracje między obydwoma krajami, a także sposób, w jaki obywatele Polski i Niemiec wzajemnie się postrzegają. I tak, choć wraz z przystąpieniem Polski do UE liczba Polaków przebywających w Niemczech praktycznie się podwoiła (z 326 882 w 2003r liczba Polaków zamieszkujących w Niemczech wzrosła do 609 855 w 2013r), to obawy Niemców przed utratą miejsc pracy na rzecz nowych imigrantów ze wschodu okazały się nieuzasadnione, a pozytywny wizerunek polskiego pracownika przyczynił się do ogólnego polepszenia się obrazu Polaka w Niemczech. Dzięki większym możliwościom kontaktu z Niemcami poprawie uległy też polskie oceny niemieckiego społeczeństwa.
Do zaprezentowanych wniosków publikacji ISP odnieśli się uczestnicy dwóch dyskusji panelowych.
W pierwszej debacie, w której uczestniczyli prof. Danuta Hübner, posłanka do Parlamentu Europejskiego, dr Jacek Kucharczyk, Prezes Zarządu ISP, Karsten D. Voigt, były członek Bundestagu i członek grupy eksperckiej „Partnerstwo Wschodnie” oraz prof. Werner Werdenfeld, Dyrektor Center for Applied Policy Research, moderowanej przez Justynę Prus-Wojciechowską z Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, podjęto temat polskiej i niemieckiej soft power w polityce wschodniej. Prof. Werner Weidenfeld argumentował, iż ani soft power ani hard power same w sobie nie są wystarczające, a w obliczu konfliktu rosyjsko-ukraińskiego koniecznym staje się przyjęcie strategii tzw. smart power, polegającej na umiejętnym wykorzystanie obu aspektów, miękkiego i mocnego. Państwa członkowskie UE powinny również starać się skuteczniej antycypować potencjalne problemy w polityce zagranicznej poprzez tworzenie długofalowych strategii, a nie jedynie reagować na powstały już zamęt medialny, jak miało to miejsce choćby w przypadku aneksji Krymu przez Rosję. Karsten D. Voigt podkreślał istotną rolę relacji UE-USA w tworzeniu unijnej strategii zarówno soft jak i hard power. Zdaniem prof. Hübnernatomiast, pomimo, iż coraz większa waga przywiązywana jest do kontaktów transatlantyckich, to ostatecznie, w dzisiejszym świecie globalizacji, UE skazana jest na prowadzenie dialogu z Rosją. W odniesieniu do unijnej soft power, dr Jacek Kucharczyk argumentował natomiast, iż przyczyniła się ona istotnie do nadania biegu wydarzeniom na Ukrainie po odrzuceniu przez prezydenta Janukowycza umowy stowarzyszeniowej z UE i popchnięcia Ukraińców do wyjścia na Majdan.
W drugiej dyskusji panelowej, w której udział wzięły Ulrike Geith, referentka w Ministerstwie Pracy i Spraw Socjalnych RFN, dr Magdalena Mazik-Gorzelańczyk, Prezes Fundacji Kształcenia Zawodowego i Międzykulturowego „Faveo” oraz dr Sylwia Timm, doradca w Projekcie „Uczciwa Mobilność, Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych” w okręgu Berlin-Brandenburg, a moderował Rafał Woś z „Dziennika Gazeta Prawna”, rozmawiano o migracjach między obydwoma krajami. Wszystkie uczestniczki rozmowy zgodnie stwierdziły, iż swobodny przepływ pracowników między Polską a Niemcami przynosi korzyści dla obu stron. Każdy z krajów ma natomiast do odrobienia szereg prac domowych, bez których o pełnym sukcesie otwarcia niemieckiego rynku pracy dla pracowników z nowych krajów członkowskich UE nie może być mowy. Ulrike Geith przytoczyła kwestię braku płacy minimalnej w Niemczech, bez której łatwiej o wyzysk pracowników, zwłaszcza tych przybyłych z innych krajów i często nieświadomych swoich praw. Sytuacja ta zmieni się wraz z zaplanowanym wprowadzaniem płacy minimalnej. Wsparcie pracownikom z innych krajów oferują także związki zawodowe, do których, jak podkreślała dr Sylwia Timm, mogą zapisywać się pracujący w Niemczech obcokrajowcy. Podniesieniu poziomu świadomości migrantów zarobkowych oraz wyrównywaniu szans polskiej młodzieży w odniesieniu do jej niemieckich rówieśników służą również działania podejmowane przez Fundację „Faveo”, jak podkreślała dr Magdalena Mazik-Gorzelańczyk.
Publikacja Instytutu Spraw Publicznych jest efektem projektu badawczego „Wspólna dekada. Polka i Niemcy 10 lat razem w Unii Europejskiej”, zrealizowanego wspólnie przez Instytut Spraw Publicznych i Centrum für angewandte Politikforschung der Ludwig-Maximilians Universität we współpracy z Fundacją im. Friedricha Eberta w Polsce.
Pełna wersja przemówienia ministra Michaela Rotha
Publikacja dostępna tutaj
