Przemysłowy proces produkcji rolno-spożywczej ukierunkowany jest na intensyfikację produkcji, wzrost wydajności i obniżanie cen. Tania żywność, którą dzięki temu może cieszyć się konsument, wiąże się jednak ze znacznymi kosztami społecznymi i środowiskowymi. Maleje bioróżnorodność. Postępuje degradacja gleb. Rośnie zanieczyszczenie wód. Słabnie pozycja rolników w łańcuchu wartości. Wiele osób odchodzi z rolnictwa, bo nie może się z niego utrzymać.
Polska wieś wyludnia się i starzeje. Obniża się też jakość żywności, a ponad 50% dorosłych
Europejczyków ma nadwagę. Coraz mocniej dostrzegamy te problemy i konieczność zmian systemu żywnościowego w kierunku bardziej zrównoważonym, sprawiedliwym i bezpieczniejszym dla środowiska, klimatu i zdrowia ludzi. Wybrzmiewa to m.in. w unijnej strategii „Od pola do stołu” z 2020 roku, której priorytetem jest wzmocnienie europejskiej odporności na kryzysy i
zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, rozumianego nie tylko jako dostęp do żywności przystępnej cenowo, ale także żywności zdrowszej. Wszyscy uczestnicy i uczestniczki systemu żywnościowego, w tym producenci rolni, przetwórcy, konsumenci mają do odegrania ważną rolę w tych zmianach. Dlatego w strategii zakłada się m.in. potrzebę transformacji rolnictwa (w tym do 2030 roku zmniejszenie o połowę stosowania pestycydów i środków przeciwdrobnoustrojowych, zmniejszenie stosowania nawozów o co najmniej 20%, poprawę dobrostanu zwierząt oraz rozwój rolnictwa ekologicznego poprzez zwiększenie udziału upraw ekologicznych w całkowitej powierzchni użytków rolnych do 25%), poprawę sytuacji producentów rolnych, ograniczenie marnotrawienia żywności i zmianę nawyków żywieniowych. Wymaga to oczywiście szeregu zmian systemowych i konkretnych polityk publicznych, ale
konsumenci i konsumentki w istotny sposób mogą ten proces wesprzeć poprzez swoje wybory indywidualne, zwyczaje i postawy związane z żywnością. Mogą też oni wpłynąć na poprawę sytuacji producentów rolnych, współtworząc krótkie łańcuchy dostaw i bezpośrednio współpracując z rolnikami.
Celem badania przeprowadzonego przez Instytut Spraw Publicznych było sprawdzenie, czy polscy konsumenci i konsumentki są na te zmiany gotowi i w jakim stopniu. Realizując je postawiliśmy więc pytania,
co jemy, jakimi kierujemy się kryteriami wyboru żywności, jak i gdzie robimy zakupy i jak widzimy rolę konsumentów w produkcji żywności. W raporcie
Na widelcu. Konsumenci a transformacja systemu żywnościowego autorstwa dr Pauliny Sobiesiak-Penszko przestawiamy wnioski i rekomendacje wynikające z badania.
Zapraszamy do lektury!
Publikacja powstała w ramach projektu
„Bezpieczeństwo żywnościowe, ochrona klimatu i sprawiedliwa transformacja polskiego rolnictwa” realizowanego z grantu European Climate Foundation.
