W zeszłym roku nastąpiły istotne zmiany w otoczeniu prawnym organizacji pozarządowych w Polsce. Nadal wzrastała też skala współpracy, kontaktów i formalnego dialogu między organizacjami pozarządowymi a administracją publiczną na szczeblach lokalnym i centralnym. Przekładało się to na wzrost realizacji funkcji rzeczniczej przez organizacje.
Z drugiej strony, pojawiły się też pewne negatywne tendencje, szczególnie dotyczące stabilności finansowania działalności organizacji. O tym wszystkim oraz innych tendencjach dotyczących polskiego sektora można przeczytać w wydanym właśnie przez ISP raporcie.Ważną zmianą prawną w 2015 roku była nowelizacja ustawy o stowarzyszeniach. Zmniejszyła ona wymaganą liczbę członków założycieli stowarzyszenia z 15 do 7, skróciła maksymalny czas na rozpatrzenie wniosku o rejestrację i zlikwidowała udział władz lokalnych w procesie rejestracji. Nowelizacja ustawy o fundacjach dopuściła możliwość otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia. Ponadto nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ułatwiła stowarzyszeniom dokonywanie regrantingu środków publicznych oraz wprowadziła jaśniejsze regulacje dotyczące tych działań.
Ponadto, pod koniec roku nowy rząd ogłosił plany powołania Pełnomocnika Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (połączonego z Pełnomocnikiem Rządu ds. Równego Traktowania). Urząd został stworzony ostatecznie w styczniu 2016 roku, co miało nadać wyższą rangę kwestiom społeczeństwa obywatelskiego w agendzie prac nowego gabinetu ministrów.
Między innymi takie zjawiska spowodowały, że wskaźnik ogólnego Indeksu Rozwoju i Stabilności Organizacji Pozarządowych w Polsce dla 2015 roku został po raz pierwszy od 8 lat zwiększony o 0,1 punktu. Obecnie wynosi 2,1 (im mniejsza liczba tym sytuacja sektora w kraju jest lepsza).
Nie można jednak zapomnieć o mniej pozytywnych tendencjach, w których można zaobserwować rozwój w kolejnych miesiącach 2016 roku. Dotyczy to, między innymi, przerwy między okresami finansowania działań z różnych wieloletnich budżetów Unii Europejskiej, jaka nastąpiła w 2015 roku. Dla wielu organizacji oznaczało to konieczność poszukiwania tymczasowego finansowania z innych źródeł, a nawet zwalniania pracowników. Część podmiotów obywatelskich, w tym prowadzące działalność strażniczą oraz wspierające migrantów i uchodźców, zostały tym zjawiskiem dotknięte bardziej niż inne.
Mocno niedoskonały pozostaje też wizerunek trzeciego sektora w Polsce. Co prawda, coraz więcej osób dostrzega działalność organizacji pozarządowych, przede wszystkim charytatywnych i dużych, spopularyzowanych przez ogólnokrajowe media. Wciąż jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę ze zróżnicowanego charakteru tego sektora, odróżnia stowarzyszenie od fundacji lub zna pojęcie organizacji pozarządowej. Nie bez wpływu na tę sytuacje pozostaje fakt, że wiedzy o działaniach sektora nadal brakuje dziennikarzom.
Do ciekawych tendencji 2015 roku można zaliczyć fakt, iż osoby zatrudnione w organizacjach pozarządowych zaczęły bardziej otwarcie krytykować oferowanie im tylko umów krótkoterminowych na czas realizacji konkretnych projektów i zmuszanie ich do bezpłatnego świadczenia pracy. W roku 2015 powstał nawet pierwszy związek zawodowy pracowników sektora organizacji pozarządowych.
To tylko główne obserwacje, których rozwinięcie i uzasadnienie odnaleźć można w najnowszej edycji raportu Indeks Stabilności NGO 2015 (CSO Sustainability Index 2015), wydanego właśnie przez ISP we współpracy z USAID. Można w nim znaleźć podsumowanie funkcjonowania sektora obywatelskiego w ubiegłym roku, opracowane w odniesieniu do sześciu obszarów dotyczących ich działalności: otoczenia prawnego, zdolności organizacyjnej, kondycji finansowej, rzecznictwa, świadczenia usług, infrastruktury oraz wizerunku publicznego.
Pełen raport dotyczący Polski można pobrać TUTAJ.
Zachęcamy także do zapoznania się z angielską wersją raportu 2015 CSO Sustainability Index obejmującego obszar Europy Środkowej i Wschodniej oraz Eurazji. Dzięki niemu można porównać, jak sytuacja sektora pozarządowego w Polsce w wymienionych obszarach wygląda w porównaniu do warunków działalności organizacji pozarządowych w innych krajach objętych badaniem – w tym sąsiadujących z nami państw Europy Środkowo-Wschodniej czy krajów Azji Centralnej.
Materiał ten jest dostępny pod adresem: http://www.usaid.gov/europe-eurasia-civil-society.
O INDEKSIE CSO SI:
Indeks poziomu rozwoju i stabilności organizacji pozarządowych (CSO Sustainability Index) jest podstawowym narzędziem analitycznym służącym do pomiaru poziomu rozwoju sektora obywatelskiego w regionie Europy Środkowej i Wschodniej oraz Eurazji. Indeks śledzi przeobrażenia w sektorze pozarządowym w dwudziestu dziewięciu krajach przez ostatnie osiemnaście lat.Bada szeroko ogólne uwarunkowania funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, skupiając się na otoczeniu prawnym działalności organizacji pozarządowych, ich zdolnościach organizacyjnych, kondycji finansowej, efektywności prowadzonego rzecznictwa, świadczonych usługach, infrastrukturze oraz wizerunku społecznym. Każdy z tych wymiarów jest w Indeksie oceniany na siedmiopunktowej skali, gdzie liczba 1 oznacza bardzo zaawansowany poziom rozwoju, a 7 słabą kondycję. Indeks jest prowadzony przez amerykańską Agencję na rzecz Międzynarodowego Rozwoju (USAID) we współpracy z organizacjami partnerskimi w każdym z wymienionych dwudziestu dziewięciu krajów. Od ponad 10 lat badanie w Polsce prowadzi Instytut Spraw Publicznych.
Więcej informacji o badaniu: filip.pazderski@isp.org.pl
Zachęcamy też od odwiedzenia strony projektu>>>, gdzie opublikowane są raporty z pozostałych lat.
