Aktualności

Tekst:

Instytut Spraw Publicznych

Podziel się

Biuletyn Kompas - Po konsultacjach ustawy o zasadach realizacji programów operacyjnych polityki spójności


Trwają prace nad przygotowaniem się naszego kraju do wydatkowania funduszy unijnych z nowej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. 5 marca br. zainicjowano negocjacje Umowy Partnerstwa 2014-2020 z Komisją Europejską. Po dogadaniu się w tej sprawie, rozpoczną się rozmowy z Brukselą na temat przygotowanych w Polsce projektów programów operacyjnych. Równolegle trwają też prace nad dostosowaniem krajowego ustawodawstwa do procesu realizacji zawartych w nich zapisów. Warto, by w całym procesie uwzględnić rozwiązania, które potem będą sprzyjały promowaniu partycypacji maksymalnie dużej grupy różnych obywateli. Oparty na takich zasadach system wydatkowania tych środków pozwoli też na upowszechnianie postaw i kompetencji związanych ze współpracą i zaangażowaniem w proces podejmowania decyzji, które zaowocują na przyszłość.

Jednym z dokumentów określających zasady związane z realizacją poszczególnych programów operacyjnych, zarówno funkcjonujących na poziomie krajowym jak i regionalnym, będzie ustawa o zasadach realizacji programów operacyjnych polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020. Jej ostatni poddany pod konsultacje społeczne w lutym br. projekt pochodzi z 23 grudnia 2013 r. Głównym deklarowanym celem tego dokumentu jest realizacja zapisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1303/2013 ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące zasad wydatkowania środków z kilku unijnych funduszy strukturalnych (tzw. ogólnego). Ustawa wprowadza m.in. zasady koordynacji i monitorowania wydatkowania środków unijnych, wyznaczając organy odpowiedzialne za poszczególne etapy tej pracy i procedury wedle których powinny postępować.

 
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne jako narzędzie współpracy między samorządami

Ten sam projekt ustawy uwzględnia też mechanizmy współpracy w ramach lokalnego rozwoju występujące na poziomie niższym od poszczególnych województw. Głównymi są wymienione w rozporządzeniu ogólnym UE, Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (Zob. też dokument określający zasady stosowania tego mechanizmu przygotowany przez MRR w lipcu 2013), definiowane w ustawie w art. 29. Mają być one realizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych na terenie miast będących siedzibą władz samorządu województwa lub wojewody i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie (art. 29 ust. 2). Instytucja zarządzająca regionalnym programem operacyjnym (urząd marszałkowski danego województwa) może także podjąć decyzję o ich realizacji na terenie innych miast i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie. Warunkiem jest przyjęcie tam wcześniej wspólnej strategii ZIT (jest o niej mowa w art. 7 rozporządzenia EFRR i art. 12(1) rozporządzenia EFS). Dalszą przesłanką realizacji ZIT na danym obszarze jest powołanie na podstawie umowy albo porozumienia związku ZIT jako zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa między jednostkami samorządu terytorialnego z obszaru realizacji danych ZIT.

Nie mu niestety nigdzie mowy o włączeniu do współpracy partnerów należących do innych sektorów gospodarki. Jednak same ZIT mogą być realizowane na zasadzie finansowania projektów wybieranych w drodze pozakonkursowej oraz składanych zgodnie z ogólną procedurą projektową ustaloną dla wydatkowania funduszy unijnych (art. 35 – 46 ustawy). Autorami propozycji takich działań mogą być zarówno organizacje pozarządowe, jak i spełniające odpowiednie kryteria firmy czy nawet inne podmioty, w tym te podległe samorządowi terytorialnemu. W odniesieniu do samego ZIT przewidziano nawet, że lista takich wstępnych projektów promowanych do wyboru w trybie pozakonkursowym może być przygotowywana razem ze wspomnianą strategią ZIT. Należy jednak ubolewać, że zabrakło w tym samym miejscu procedury umożliwiającej udział partnerów społecznych i obywatelskich w formułowaniu takiej listy działań, potrzebnych do realizacji celów danej strategii. Udział w wyborze projektów do dofinansowania przez właściwą instytucję zarządzającą regionalnego programu operacyjnego oraz współpraca z tą instytucją przy przygotowaniu kryteriów wyboru projektów dla wyodrębnionych działań lub poddziałań dedykowanych ZIT zostały tylko zagwarantowane członkom danego związku ZIT (art. 29 ust. 9).

 
Co z Rozwojem Lokalnym Kierowanym przez Społeczność

Dziwić może brak w omawianym projekcie ustawy regulacji dotyczącej innego podobnego instrumentu możliwego do wdrażania w nowej perspektywie UE, jakim jest Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS, ang. Community Lead Local Development, CLLD). Mechanizm regulowany w art. 32 - 35 rozporządzenia ogólnego opiera się na rozwiązaniach sprawdzonych w podejściu LEADER (LEADER: Liaison Entre Actions pour le Développement de l’Economie Rurale – powiązania między gospodarką wiejską a działaniami na rzecz rozwoju), które do tej pory było stosowane w odniesieniu do rozwoju obszarów wiejskich. Zgodnie z rozporządzeniem UE nr 1303/2013 RLKS teraz ma nie tylko rozszerzać takie podejście na inne obszary, w tym miejskie (kryterium jest spójność wewnętrzna i wielkość objętej takim wsparciem społeczności lokalnej, która może wynosić do 150 tys. osób), lecz również zwiększyć udział przedstawicieli tej społeczności w wydatkowaniu pieniędzy unijnych pochodzących z różnych funduszy strukturalnych (w instrumencie tym możliwe jest łączenie środków z różnych funduszy UE, np. EFS czy EFRR).

Nie uwzględnienie RLKS w ustawie ustalającej ogólne zasady realizacji programów operacyjnych może utrudnić korzystanie z niego w Polsce. Poszczególne samorządy potrzebują bowiem do jego zastosowania podstawy prawnej, co niektóre z nich już zadeklarowały w opracowywanych projektach regionalnych programów operacyjnych (Zob. np. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014 – 2020. Projekt, 3 grudnia 2013, dostępny na http://perspektywa2020.wzp.pl/rpo/perspektywa_2020/wiadomosci/p-r-m-a-21650/wiadomosci.htm, s. 284). Zaistniała sytuacja może przeszkodzić we wzmocnieniu partycypacji obywateli w decydowaniu o kierunkach rozwoju lokalnego. Wyjaśnienia powodów braku RLKS w ustawie dostarcza odpowiedź udzielona przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju na dotyczącą tego uwagę zgłoszoną w konsultacjach społecznych projektu tego dokumentu. Okazuje się, że RLKS ma zostać uregulowany w ustawie dotyczącej wykorzystania funduszy na rozwój obszarów wiejskich w perspektywie finansowej 2014-2020 (Zob. odpowiedź na uwagę do Rozdziału 11 ustawy, zgłoszoną przez Stałą konferencję ds. konsultacji funduszy europejskich 2014-2020 przy Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych w zestawieniu dostępnym na http://bip.mir.gov.pl/Prawo/Projekty_rozporzadzen/Documents/DKF_U_PO1420_tabela_konsspol_20022014.pdf, s. 61.).

Oznacza to nic innego, jak możliwe ograniczenie tego instrumentu tylko do obszarów wiejskich, a więc pozostanie przy tym, co oferowało podejście LEADER, bez wykorzystania nowych zaproponowanych przez Komisję Europejską możliwości. Jeśli tak się stanie, możemy stracić okazję dodatkowej motywacji dla mieszkańców terenów o różnym charakterze do organizowania się w celu zaangażowania w podejmowanie decyzji dotyczących ukierunkowania środków związanych z przyszłością ich dzielnicy czy miasteczka. Wprowadzenie takiego narzędzia mogłoby świetnie współgrać ze stosowaniem ostatnio coraz częściej w polskich miastach budżetów partycypacyjnych (obywatelskich), o których pisaliśmy już kilkukrotnie na łamach niniejszego monitoringu. Warto przy tym pamiętać, że poziom partycypacji w Polsce wskazuje na potrzebę otwierania nowych przestrzeni dla takiej aktywności obywatelskiej także na obszarach miejskich, a RLKS byłby tutaj świetnym narzędziem.

Autor: Filip Pazderski

Źródła:http://bip.kprm.gov.pl, http://www.mir.gov.pl, http://ec.europa.eu, http://perspektywa2020.wzp.pl, materiały własne autora


Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.



Zapisz się do newslettera
Newsletter