Konsultacje społeczne – podstawowy sposób zasięgania opinii obywateli na temat planowanych przez władze publiczne przedsięwzięć – mogą odbywać się w różnych formach, które nie zostały z góry sprecyzowane na gruncie przepisów prawa. Poszczególne jednostki samorządowe mogą określać takie formy np. w przyjmowanych przez organy stanowiące uchwałach dotyczących trybu konsultowania projektów aktów normatywnych z organizacjami pozarządowymi lub w innych dokumentach. Często stosowanymi sposobami przeprowadzenia konsultacji jest forma pisemna, polegająca na przesyłaniu przez podmioty konsultowane uwag i opinii na piśmie (w tym również za pośrednictwem poczty elektronicznej) oraz bezpośrednie spotkania z przedstawicielami podmiotów konsultowanych. Innym przykładowym rozwiązaniem jest prowadzenie konsultacji w formie badań opinii publicznej. Postaciami, jakie mogą przybierać procedury konsultacyjne, są też rozmaite komisje, zespoły konsultacyjne lub zespoły problemowe z udziałem przedstawicieli zainteresowanych podmiotów. Konsultacje odbywają się również poprzez umożliwianie mieszkańcom zgłaszania uwag do projektu aktu prawnego lub określonego dokumentu na forum internetowym.

W grudniu bieżącego roku Poznań, jako pierwsze miasto w Polsce, zastosował jako technikę konsultacyjną tzw. sąd obywatelski. Sąd tego typu jest instrumentem służącym włączaniu mieszkańców w rozwiązywanie lokalnych konfliktów. W debatę na temat konfliktu angażuje się grupę bezstronnych obywateli (od 12 do 16 osób) nie będących ekspertami w dziedzinie, której dotyczy problem. W toku obrad „ławnikom” prezentowane są materiały dotyczące spornej kwestii oraz alternatywne sposoby rozwiązania danego konfliktu; strony sporu przedstawiają swoje stanowiska i argumenty na ich obronę. Procedurę kończy wydanie przez „ławników” werdyktu, w którym określają, w jaki sposób powinien być zakończony spór. Co istotne – i co przesądza o konsultacyjnym charakterze techniki sądu obywatelskiego – rozstrzygnięcie podjęte przez obywateli nie jest wiążące, a pełni jedynie funkcję opiniodawczą dla władz.

Sprawa, w której został wydany werdykt poznańskiego sądu obywatelskiego, dotyczyła ulicy biegnącej wzdłuż osiedla mieszkaniowego, sąsiadującej z cennymi przyrodniczo terenami będącymi miejscem rekreacji i wypoczynku mieszkańców. Jedna ze stron konfliktu chce zachowania przejezdności ulicy, strona przeciwna natomiast – jej przekształcenia w deptak pieszo-rowerowy. W składzie sądu obywatelskiego zasiadło 15 osób, m. in. przedsiębiorcy, studenci i emeryci. Po zaprezentowaniu stanowisk przez strony ławnicy zadawali uczestnikom sporu pytania, a następnie – stosunkiem 10 głosów do 5 – opowiedzieli się za zamknięciem ulicy i przeznaczeniem jej na deptak. Rekomendacja sądu obywatelskiego, choć nie jest wiążąca dla prezydenta, radnych i Miejskiej Pracowni Urbanistycznej, pomoże im w podjęciu ostatecznej decyzji co do losu spornej ulicy.

Autor: Anna Krajewska

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas