Fundusz Inicjatyw Obywatelskich to specjalny program rządowy realizowany już od 2004 roku. Chociaż nazwa mogłaby sugerować, że FIO ma bardzo szeroki zakres priorytetów, obejmujący wsparcie dla wszelkiego rodzaju przejawów ducha obywatelskiego, to faktycznie Fundusz skupia się wyłącznie na wspieraniu organizacji pozarządowych. To może się jednak wkrótce zmienić.

Obecna edycja Funduszu zakończy się w 2013 roku, ale już od pewnego czasu trwają prace nad nową postacią FIO. Przygotowania nowej koncepcji podjęła się Kancelaria Prezydenta RP, wraz z grupą ekspertów i działaczy pozarządowych. Wstępna koncepcja nowego FIO była już prezentowana i poddawana konsultacjom społecznym. Wiele kwestii wymaga jeszcze rozstrzygnięcia, zanim projekt zostanie przedstawiony innym organom władzy – zwłaszcza rządowi i parlamentowi. Nowy FIO ma mieć bowiem postać bardziej trwałą niż program rządowy i to być może jest największe wyzwanie (może poza pytaniem o źródła finansowania Funduszu). Rozważane są różne opcje – odrębnej instytucji, publicznej fundacji powołanej specjalną ustawą, specjalnego funduszu, etc. Niezależnie od tego, która z możliwości zostanie wybrana, jej akceptacja będzie wymagała szerokiego porozumienia, jeśli nie ponad politycznego, to przynajmniej między najważniejszymi organami władzy.

Jakikolwiek będzie nowy Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, z pewnością będzie się skupiać głównie na wspieraniu mniejszych, działających lokalnie organizacji. Obecna koncepcja zakłada też, że FIO będzie zdecentralizowany. Część środków ma być dystrybuowana według klucza regionalnego i lokalnego. Aktualnie koncepcja zakłada też, że rolę „lokalnych oddziałów” będą odgrywać lokalne organizacje działające na zasadzie tzw. funduszy lokalnych (na wzór anglosaskich community foundations). Zasadą działania partnerów lokalnych byłoby rozdzielanie środków tylko dla takich przedsięwzięć, w przygotowanie którego byłyby włączone nie tylko organizacje, ale także samorząd i mieszkańcy danej wspólnoty. Ten zabieg miałby zapewnić, że dane przedsięwzięcie jest rzeczywiście społecznie zakorzenione i odpowiada na lokalne potrzeby.

Jednak najciekawsza jest być może propozycja, aby nowy FIO wspierał też bezpośrednio lub przez partnerów lokalnych grupy nieformalne, tzn. nieopierające się na działalności w organizacjach. Na potrzeby koncepcji przyjęto, że grupą nieformalną będzie co najmniej trzech obywateli podejmujących działania na rzecz jakiejś społeczności (przykładowe grupy to również komitet rodzicielski, rada sołecka, klub osiedlowy, itp.). W takiej formule FIO być może mógłby zapewne w największym stopniu przyczynić się do podniesienia ogólnego poziomu partycypacji, choć wydaje się, że realizacja tego postulatu byłaby najtrudniejsza. Propozycja ta wzbudziła również sporo kontrowersji w trakcie konsultacji społecznych. Stąd też zespół Kancelarii Prezydenta zastanawiał się, czy podtrzymać tę propozycję. Na spotkaniu zespołu, tuż przed świętami, zdecydowano jednak, że w kolejnej wersji projektu nowego FIO finansowanie inicjatyw nieformalnych także się znajdzie.

Prace nad nowym Funduszem Inicjatyw Obywatelskich powinny zakończyć się w 2012 roku. Powstanie tej instytucji może mieć istotne znaczenie dla wsparcia partycypacji obywatelskiej w Polsce.

Autor: Grzegorz Makowski

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas