Zapraszamy do zapoznania się z najnowszym wydaniem biuletynu Kompas na temat propozycji ustanowienia Funduszu Aktywizacji Obywatelskiej.
Forum Debaty Publicznej „Samorząd terytorialny dla Polski”, działające przy Prezydencie RP, przedstawiło kolejny pomysł na aktywizację obywateli. Tym razem propozycja zakłada ustanowienie Funduszu Aktywizacji Obywatelskiej (FAO).
Według założeń, Fundusz miałby służyć promowaniu praktyk, polegających na oddawaniu obywatelom do realizacji zadań, wchodzących w zakres kompetencji gmin i powiatów. Beneficjentami funduszu miałyby być wyłącznie stowarzyszenia zwykłe (jeśli oczywiście ten typ stowarzyszeń będzie jeszcze istniał, biorąc pod uwagę toczące się prace na senackim projektem ustawy o zrzeszeniach) oraz jednostki pomocnicze gmin (czyli na przykład sołectwa, osiedla, kolonie, itp.).
Fundusz ma być zdecentralizowany. Po pierwsze, jego założycielami będą mogły być gminy lub powiaty. Otwartym pozostaje pytanie o osobowość prawną Funduszu, jednak pomysłodawcy tego rozwiązania zakładają, że byłby on odbiorcą alokacji 1 proc., na takich samych zasadach jak organizacje pożytku publicznego (wprowadzenie tego pomysłu w życie wymagałoby zatem kolejnej nowelizacji ustawy o pożytku). Mieszkaniec określonej gminy lub powiatu miałby więc wybór, albo przekazać 1 proc. podatku wybranej OPP albo funduszowi, który później miałby obowiązek wspierać stowarzyszenia, bądź jednostki pomocnicze na terenie danego samorządu. Po drugie, do każdej złotówki, która trafiłaby do takiego lokalnego Funduszu Aktywizacji Obywatelskiej, samorząd, który byłby jego operatorem, musiałby dołożyć drugie tyle.
Tego rodzaju zmiana charakteru instytucji 1 proc. rzeczywiście mogłaby pomóc w bardziej sensownej dystrybucji alokacji. Przypomnijmy za pomysłodawcami FAO, że dziś blisko 45 proc. środków przekazywanych tą drogą organizacjom pożytku publicznego, trafia do niespełna trzydziestu podmiotów. Wszystkich OPP jest natomiast ponad 7 tys., a wszystkich organizacji pozarządowych ponad 100 tys. Mamy więc do czynienia ze swego rodzaju patologią, zważywszy, że celem mechanizmu 1 proc. było stworzenie instrumentu pozwalającego na szerokie finansowanie działalności różnych organizacji pozarządowych.
Fundusze powiatowe miałyby być dodatkowo zasilane kwotami w wysokości 5 proc. wpłat przedsiębiorców na Fundusz Pracy. Pomysłodawcy tego mechanizmu argumentują bowiem, że w ten sposób zracjonalizowano by jednocześnie sposób wykorzystania tych zasobów. Ponadto, również w przypadku powiatowych Funduszy Aktywizacji Obywatelskiej, byłyby one zasilane 5 proc. dochodów, które starostwo osiąga z tytułu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa (jeśli takowy oczywiście na terenie danego powiatu się znajduje).
Gmina lub powiat zarządzająca takim funduszem byłaby zobowiązana do wydatkowania zgromadzonych w nim środków na projekty związane ze zlecaniem zadań własnych stowarzyszeniom i jednostkom pomocniczym. Zlecanie miałoby odbywać się na zasadzie otwartego konkursu (najprawdopodobniej w oparciu o przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego). Przy czym co najmniej jedna czwarta środków miałaby być przekazywana na realizację autorskich projektów zgłaszanych przez samych obywateli.
Pomysł takiego Funduszu (a właściwie systemu Funduszy Aktywizacji Obywatelskiej) może budzić pewne kontrowersje. Należałoby na przykład nieco dokładniej przemyśleć możliwość połączenia go z mechanizmem 1 proc. (np. zadać sobie pytanie, czy samorządy będą w stanie rzeczywiście dołożyć drugie tyle do Funduszu, ile uzyskałby on z alokacji). Skomplikowaną materią wydaje się też sposób zarządzania taką instytucją. Niemniej, propozycja z pewnością zasługuje na uwagę i dalszą dyskusję.
Autor: Grzegorz Makowski
Źródło: Kancelaria Prezydenta RP, materiały własne
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas
