20 czerwca, w Światowy Dzień Uchodźcy, po
konferencji partnerskiej NIEM w Brukseli, Instytut Spraw Publicznych i Fundacja im. Heinricha Bölla zorganizowały debatę panelową, podczas której dyskutowano o doświadczeniach Polski, Węgier i Rumunii w przyjmowaniu i integracji uchodźców przybywających masowo z Ukrainy oraz lekcji płynącej z tej bezprecedensowej sytuacji. Następnie skomentowano, w jaki sposób instytucje Unii Europejskiej mogą wesprzeć organizacje społeczeństwa obywatelskiego oraz władze samorządowe i centralne w niesieniu pomocy, aby przyczynić się do wypracowania kompleksowej, europejskiej długoterminowej polityki integracyjnej.
Brutalna napaść Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. i będąca jej skutkiem wojna zmusiła ponad 13 mln Ukraińców do opuszczenia swoich domów. Ponad połowa z nich – 6,8 mln – szukała schronienia w sąsiednich krajach UE, z czego 5,2 mln znajduje się obecnie w Polsce, Rumunii i na Węgrzech (
dane UNHCR, stan na koniec czerwca 2022 r.). W reakcji na dużą liczbę uchodźców przybywających do Unii Europejskiej Rada UE aktywowała dyrektywę o ochronie czasowej, po raz pierwszy od jej wejścia w życie w 2001 r. To rozwiązanie, analogicznie jak
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, pozwala na szybki dostęp do usług publicznych, takich jak mieszkalnictwo, edukacja, opieka zdrowotna, a także do rynku pracy dla osób przewidzianych w zapisach dyrektywy.
Jednak
wyniki sześcioletniego projektu badawczego
Krajowy Mechanizm Ewaluacji Integracji (NIEM) pokazują, że Polska, Węgry i Rumunia spośród 14 krajów objętych badaniem, plasują się najniżej pod względem zapewniania kompleksowego i długoterminowego wsparcia uchodźcom (oraz osobom objętym innymi formami ochrony międzynarodowej lub krajowej). Analiza porównawcza pokazuje, że brakuje wdrażania istniejących ram prawnych, podczas gdy polityki integracyjne często pozostają poza głównym nurtem polityk publicznych.
Podczas dyskusji, Anna Dolińska z Instytutu Spraw Publicznych (Polska), Béla Soltész z Menedék (Węgry) oraz Ovidiu Voicu z Centrum Innowacji Publicznych (Rumunia) zarysowali sytuację uchodźców w Ukrainy w swoich krajach - jakie podjęto rozwiązania, a czego zabrakło ze strony władz centralnych, a także opowiedzieli o wyzwaniach, jakie obecna sytuacja i działania pomocowo-integracyjne generują dla społeczeństwa obywatelskiego oraz podmiotów zaangażowanych w pomoc. Dopełnieniem ich wystąpień była prezentacja Kamilli Solievej, doradczyni eurodeputowanego Damiana Boeselagera, który niestety nie mógł osobiście uczestniczyć w dyskusji. Następnie oddano głos publiczności.
Dyskusja nad obecną sytuacją skłoniła do ogólnych wniosków, że historia pokazuje, iż kryzysy humanitarne są częścią współczesnej Europy i będą miały miejsce również w przyszłości. W związku z tym istnieje pilna potrzeba budowania długoterminowych polityk integracji uchodźców, także w krajach takich jak Polska, Węgry i Rumunia, które do tej pory nie były popularnymi krajami docelowymi dla uchodźców. Natychmiastowa reakcja społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowanie ludzi w pomoc sąsiadom to piękny gest solidarności, empatii i pomocy, ale takie doraźne działania i przerzucanie ciężaru wsparcia i koordynacji na organizacje pozarządowe i samorządy lokalne nie zastąpią trwałych mechanizmów działania, wsparcia kryzysowego oraz długoterminowego wsparcia integracyjnego, które powinny być koordynowane i finansowane przez władze centralne. Zwłaszcza że długofalowe inwestowanie w rozwój strukturalny - w budownictwo socjalne, opiekę zdrowotną, edukację i integrację – będzie z korzyścią dla wszystkich, zarówno dla beneficjentów ochrony międzynarodowej, Polek i Polaków.
