Z formalnego punktu widzenia konsultacje prezydenckiego projektu ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w samorządzie terytorialnym, współdziałaniu gmin, powiatów i województw oraz o zmianie niektórych ustaw dobiegły już końca. Ostatnie lokalne konferencje, na których prezentowano ów projekt odbyły się na przełomie kwietnia i maja. Wciąż jednak brak informacji o tym, czy i w jakim zakresie projekt ten ulegnie zmianie. Skądinąd wiadomo na przykład, że z silną krytyką spotkała się idea powołania do życia Funduszu Inicjatyw Lokalnych (opisywanego w poprzedniej wiadomości nt. prezydenckiej inicjatywy) i ten element projektu z pewnością będzie zmieniony lub nawet zniknie z projektu. Miejmy jednak nadzieję, że ostaną się inne rozwiązania pro-partycypacyjne, w tym przede wszystkim lokalne wysłuchanie publiczne. Przypomnijmy na czym polega propozycja prezydenta.

Lokalnemu wysłuchaniu publicznemu poświęcony jest rozdział III projektu. Wysłuchanie zostało zdefiniowane jako forma konsultacji społecznych, co może budzić pewne zastrzeżenia w kontekście klasycznego ujęcia tej instytucji. W USA, gdzie jest ona chyba najszerzej stosowana, jest to forma wyrażania opinii (o czym zresztą mówi projekt w art. 12 ust. 2). Służy zebraniu jak największej liczby opinii na dany temat, a nie dyskusji, czy uzgadnianiu stanowisk. Stąd też należałoby rozważyć zmianę tego punktu.

Projektodawcy słusznie proponują, aby szczegółowy tryb przeprowadzania wysłuchań określała odpowiednia uchwała jednostki samorządowej. Samorządy powinny mieć swobodę w dokładnym uregulowaniu tej instytucji. Niemniej projektodawcy narzucają też w tym zakresie pewne ramy.

Ciekawą propozycją jest na przykład krótki katalog projektów uchwał i dokumentów, które mają być poddawane wysłuchaniom obligatoryjnie. Mowa tam, między innymi o projektach statutu, budżetach, wieloletnim planie inwestycyjnym, uchwałach dotyczących rozwoju oraz projektów uchwał dotyczących trybu konsultacji i samych wysłuchań. Zapewne przez pomyłkę autorzy zapomnieli dodać do tej listy uchwał o wykonywaniu lokalnej inicjatywy ludowej. Ponadto przedmiotem wysłuchań mogą być również inne projekty prawa miejscowego, istotne dla danej społeczności.

Jako, że projekt uchwały budżetowej ma szczególny charakter, w ustawie określono dlań specjalny tryb. Gwarantuje on, że opinie na ten temat będą gromadzone, opracowywane i podawane do informacji publicznej odpowiednio wcześniej. Jest tam również sformułowany wymóg umożliwienia przedstawiania opinii w formie elektronicznej.

Podobnie, w przypadku innych projektów uchwał, autorzy uznali za stosowne zagwarantować obywatelom, że będą oni mieli do nich dostęp odpowiednio wcześniej i odpowiednio długo (nie mniej niż przez 7 dni). Przepisy projektu nakładają na samorząd obowiązek zapewnienia warunków do przeprowadzenia wysłuchania, protokołowania, opracowania wyników (włączają w to również odpowiednie ustosunkowanie się do przedstawianych opinii) oraz podanie ich do publicznej wiadomości. Niektóre elementy regulacji wydają się niejasne, jak na przykład art. 15 ust. 2 w którym jest mowa o tym, że „organ wykonawczy danej jednostki samorządu terytorialnego w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie informuje o fakcie przeprowadzenia wysłuchania oraz jego terminie”. Po co określać, że sposób informowania ma mieć charakter „zwyczajowy”? Pewne wątpliwości budzi również zobowiązanie do informowania o wysłuchaniu publicznym organu wykonawczego, skoro gospodarzem tej instytucji jest organ stanowiący.

Niemniej, ogólnie rzecz biorąc, proponowane przepisy wydają się bardziej klarowne i mają szansę zapewnić lepsze funkcjonowanie wysłuchania publicznego na poziomie lokalnym, niż ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, która reguluje działanie wysłuchania na poziomie krajowym. Miejmy nadzieję, że ta instytucja nie zniknie z projektu prezydenckiej ustawy, ponieważ wysłuchanie publiczne jest jednym z najlepszych mechanizmów partycypacji publicznej.

Autor: Grzegorz Makowski

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas