Raport podsumowuje badanie praktyk stosowania pracy zdalnej w Polsce oraz dialogu społecznego dotyczącego zasad, na jakich jest wykonywana w nowej, postpandemicznej rzeczywistości. Na przełomie 2023 i 2024 roku przeprowadzono 24 wywiady z przedstawicielami partnerów społecznych reprezentujących struktury krajowe związków zawodowych i organizacji pracodawców, a także organizacje branżowe i zakładowe. Skoncentrowano się na czterech sektorach: bankowości, przemyśle chemicznym, centralnej administracji publicznej i konsultingu IT. Badanie stało się sposobnością do poznania opinii partnerów społecznych na temat procesu konsultowania nowelizacji Kodeksu Pracy wprowadzającej regulacje dotyczące pracy zdalnej, który miał miejsce w latach 2020-2022, oraz oceny samej nowelizacji. Co więcej, udało się uzyskać liczne opinie na temat praktyk w zakresie konsultacji szczegółowych zasad stosowania pracy zdalnej na poziomie przedsiębiorstw, które powinny być przeprowadzane w oparciu o nowe przepisy. Wywiady dotyczyły również opinii na temat wpływu wykonywania pracy zdalnej (hybrydowej) na funkcjonowanie przedsiębiorstw i dobrostan pracowników.
Okazuje się, że - pomimo niepełnej satysfakcji znacznej części przedstawicieli krajowych partnerów społecznych z kształtu nowych przepisów - praca zdalna stanowi rozwiązanie prawidłowo funkcjonujące w wielu polskich firmach. Konsultacje zasad stosowania pracy zdalnej na poziomie firm przeprowadzone w 2023 roku nierzadko były pozytywnie oceniane przez stronę związkową jako rzetelne i autentyczne. Wielu pracodawców zdecydowało się na partnerskie podejście do reprezentantów pracowników i wsłuchanie się w ich opinie dotyczące szczegółowych zapisów zakładowych regulaminów pracy zdalnej. Negocjowano między innymi stawki ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego pracownikom w celu pokrycia kosztów pracy zdalnej, zakres stanowisk i/lub jednostek organizacyjnych w przypadku których możliwa jest praca zdalna, a także jej tygodniowy wymiar, jak również pewne szczegóły techniczno-organizacyjne dotyczące zdalnego monitoringu czy kontroli na miejscu pracowników wykonujących swoje obowiązki zdalnie. Jednocześnie nie wszędzie konsultacje były w pełni satysfakcjonujące dla związkowców, a niekiedy wręcz zakończyły się fiaskiem i jednostronnym przyjęciem przez pracodawcę regulaminu pracy zdalnej. Nowe przepisy nie narzucają obowiązku dojścia do porozumienia, co niektóre niechętne dialogowi zarządy firm wykorzystują, szczególnie jeśli związki zawodowe są słabe lub w ogóle nieobecne w przedsiębiorstwie. Wśród badanych sektorów dotyczy to zwłaszcza branży IT. Badanie wykazało, że większość przedstawicieli partnerów społecznych pozytywnie postrzega pracę zdalną (hybrydową), widzi w niej potencjalne korzyści dla obu stron stosunku pracy oraz nierzadko rozwiązanie niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku pracy. Główne korzyści dla pracowników wynikają z możliwości oszczędzenia czasu i pieniędzy dzięki redukcji lub wyeliminowaniu dojazdów, a także łatwiejszego godzenia obowiązków zawodowych z życiem prywatnym. Po stronie wad wskazywano częste zjawisko wydłużania faktycznego czasu pracy i zacieranie się granic między życiem prywatnym i zawodowym. Dla pracodawców praca zdalna to z jednej strony redukcja kosztów i możliwość przyciągania talentów (także z odleglejszych lokalizacji), z drugiej jednak wyzwania w zakresie zarządzania zdalnymi zespołami i monitoringu wykonywania pracy zdalnej oraz pomiaru jej efektywności. Z kolei dla obu stron kwestia odpowiedzialności w przypadku poważniejszych wypadków w czasie wykonywania pracy zdalnej pozostaje nie całkiem jasna - wielu przedstawicieli partnerów społecznych oczekuje na orzecznictwo dotyczące tego obszaru.
Badanie przeprowadzono w ramach projektu badawczego "TWING: Exploring the contribution of social dialogue and collective bargaining in the promotion of decent and productive telework in the post-Covid scenario". Przedsięwzięcie to realizowane jest w latach 2022-2024 w międzynarodowym partnerstwie obejmującym Austrię, Estonię, Finlandię, Hiszpanię, Polskę i Portugalię pod przewodnictwem hiszpańskiej organizacji badawczej NOTUS ASR. Projekt współfinansowany jest ze środków Komisji Europejskiej (Dyrekcji Generalnej do spraw Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego) w ramach linii budżetowej "Improving Expertise in the Field of Industrial Relations".
