Otaczający nas świat zmienia się w niespotykanym dotąd tempie. Rozwój technologii informacyjnych sprawił, że spędzamy czas, pracujemy, a przede wszystkim komunikujemy się nie tylko odmiennie niż nasi dziadkowie i rodzice, ale także inaczej, niż sami to czyniliśmy zaledwie dekadę temu.
Zmienił się również świat mediów, a tytuły oparte na tradycyjnych nośnikach zyskały nowego konkurenta – media elektroniczne, z czasem zaś same przeniosły się w dużym stopniu do sieci i na elektroniczne łamy.
Nowe narzędzia wpłynęły na formę prezentacji treści: komunikację zdominowały obraz i krótsze formy tekstowe, łatwiejsze do odbioru na ekranie. Obniżył się próg wejścia do obiegu informacji w charakterze nadawcy. Pojawiły się media społecznościowe, wymieszały się role nadawcy i odbiorcy treści, lawinowo wzrosła ilość informacji, a wraz z nią konkurencja o uwagę odbiorcy.
I chociaż obecnie nieporównywalnie łatwiej niż kiedykolwiek możemy skontaktować się z dowolną osobą, wciąż informacje o bliższym i dalszym świecie czerpiemy z mediów, nadal również wpływają one na nasze opinie, a więc także na nasze wybory i zachowania. Rola mediów w animowaniu debaty publicznej nabiera szczególnego znaczenia wobec wyzwań związanych z globalnym ociepleniem, ponieważ do wprowadzenia dalekosiężnych zmian niezbędna będzie szeroka mobilizacja społeczeństwa.
Z ostatniego raportu Międzyrządowego Panelu do spraw Badań Zmian Klimatu wynika, że globalna emisja CO2 powinna być zredukowana o 45% do 2030 roku, a do 2050 roku powinniśmy zupełnie zrezygnować z paliw kopalnych, jeśli chcemy ograniczyć wzrost globalnej temperatury o 1,5°C w 2040 roku (w porównaniu z 2010 roku) i powstrzymać sekwencję zjawisk, które będą katastrofalne w skutkach zarówno dla ekosystemów, jak i dla gospodarki człowieka.
Obecnie Polska, jako członek Unii Europejskiej, jest już zobowiązana do zmniejszenia do 2020 roku emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do 1990 roku, zmniejszenia zużycia energii o 20% oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w wytwarzaniu energii o 15%. Z kolei do 2030 roku – zgodnie z przyjętymi przez państwa członkowskie Ramami polityki Unii Europejskiej w zakresie klimatu i energii – cała Wspólnota powinna osiągnąć w odniesieniu do 1990 roku co najmniej: spadek emisji gazów cieplarnianych o 40%, wzrost efektywności energetycznej o 32,5% oraz wzrost udziału odnawialnych źródeł energii o 32%.
Na mobilizację decydentów i społeczeństwa związaną z realizacją powyższych zobowiązań będzie miał istotny wpływ przekaz medialny. Z tego powodu w Instytucie Spraw Publicznych postanowiliśmy zrealizować wśród przedstawicieli mediów badanie dotyczące postrzegania przez nich spraw związanych z ochroną środowiska i ze zmianami klimatycznymi, aktualnego stanu debaty publicznej na ten temat oraz roli mediów w jej kształtowaniu.
Główne wnioski z badania
- Tematyka zmian klimatu przeniknęła do polskiej debaty publicznej, w szczególności prowadzonej za pośrednictwem mediów, gdzie obecność tych zagadnień wzrosła wykładniczo.
- Dziennikarze coraz lepiej oceniają swoją wiedzę dotyczącą ochrony klimatu, wciąż jednak potrzebują dostępu zarówno do materiałów źródłowych, jak i do ekspertów, pomocnych w pokonaniu bariery związanej z hermetycznym językiem branżowym.
- Dziennikarze uznają rolę mediów w podnoszeniu świadomości społecznej i kształtowaniu opinii publicznej. Wielu jednak przyznaje, że przekaz medialny dotyczący zmian klimatu jest często powierzchowny i uproszczony.
- Społeczeństwo wciąż potrzebuje wiedzy, co oznacza czekająca je w związku ze zmianami klimatycznymi transformacja i jak się do niej przygotować, której na razie debata publiczna nie dostarcza w wystarczającym stopniu.
- O klimacie dziennikarze piszą i mówią najczęściej w nawiązaniu do bieżących wydarzeń i aktualnej polityki. W mediach publicznych, relacjonujących działania rządu temat pojawia się stosunkowo rzadko, ze względu na ograniczoną aktywność władz w tym zakresie.
- Będąc zarówno uczestnikami jak i animatorami debaty, dziennikarze narzekają na jej upolitycznienie. Kwestie klimatyczne traktowane są instrumentalnie i schematycznie, a dyskusje toczone są w bańkach informacyjnych, co blokuje prawdziwą debatę.
- Partiom głównego nurtu dziennikarze zarzucają brak pogłębionej refleksji na temat polityki klimatycznej. Krytycznie oceniają też działania rządu, wytykając przede wszystkim bezczynność i brak strategii, jak również nieskuteczność w egzekwowaniu przepisów ochrony środowiska.
- Chociaż zdania dziennikarzy dotyczące źródeł zmian klimatu i ich wagi są podzielone, niemal wszyscy wyrazili obawę co do przyszłego wpływu skutków tych zmian na życie własne lub rodziny.
