Rok publikacji: 2020
Zrównoważony rozwój i polityka klimatyczna

Czy politycy czują klimat? Środowisko i klimat w debacie politycznej

Pobierz publikację:

Zainteresowanie polityków podejmowaniem działań w obszarze klimatu i środowiska jest związane między innymi ze świadomością, z wiedzą i postawami wobec tych kwestii.


Z tych względów w Instytucie Spraw Publicznych postanowiliśmy zrealizować badanie postrzegania spraw związanych z ochroną środowiska i ze zmianami klimatu przez liderów politycznych w Polsce jako osób z jednej strony odpowiedzialnych za kształtowanie polityki klimatycznej i środowiskowej, a z drugiej – mających duży wpływ na kształtowanie debaty publicznej i poglądów Polaków w tych obszarach.

Celem zrealizowanego przez nas przedsięwzięcia było przyjrzenie się temu, jakie poglądy i stanowiska na temat wybranych aspektów polityki klimatycznej i kwestii środowiskowych mają decydenci polityczni i publiczni. Chcieliśmy się ponadto dowiedzieć, jaki jest poziom ich wiedzy o różnych kwestiach dotyczących klimatu i środowiska, a także jakie mają oni wizje rozwiązywania kluczowych problemów i wyzwań, jakie stoją przed Polską i światem w związku ze zmianami klimatu i z degradacją środowiska przyrodniczego.

Główne wnioski z badania
 
  • Pod wpływem presji ze strony Unii Europejskiej, jak i nastrojów społecznych zainteresowanie polityków ochroną środowiska i zmianami klimatycznymi w Polsce wzrasta. Nadal jednak kwestie te nie są traktowane przez polityków priorytetowo. Nie są także ważnym tematem na agendzie politycznej. 
     
  • Zaniepokojeni katastrofą klimatyczną w największym stopniu są politycy młodszego pokolenia oraz kobiety polityczki.
     
  • Kwestie klimatu i środowiska zostały upolitycznione i zideologizowane. Politycy traktują je jako narzędzie służące osiąganiu doraźnych korzyści. Nie sprzyja to merytorycznej dyskusji. 
     
  • Każda z partii politycznych ma różne pomysły na rozwiązanie problemów związanych z ochroną środowiska i klimatem. Są one jednak wycinkowe i nie przekładają się na spójne, długoterminowe strategie. Dialog między partią rządzącą a partiami opozycyjnymi w tych kwestiach nie istnieje.
     
  • Liderzy polityczni nie mają wizji ani szczegółowych planów m.in., w jaki sposób przebudować polską energetykę, zadbać o bezpieczeństwo energetyczne oraz efektywność energetyczną systemu, czy strategii, w jaki sposób zrealizować zobowiązania
     
  • Polski w zakresie recyklingu odpadów i zwiększenia udziału źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii.
     
  • Debata polityczna na temat kwestii związanych z ochroną środowiska i zmianami klimatu jest bardzo wybiórcza. Dominują w niej głównie dwa zagadnienia: zanieczyszczenie powietrza i kwestia węgla. Coraz częściej pojawia się także temat suszy i niedoboru wody. Marginalnie pojawiają się w niej inne kwestie, takie jak jakość wód i gleb czy ochrona zwierząt i zieleni. 
     
  • Sprawa węgla tworzy jedną z najważniejszych osi międzypartyjnych podziałów. Blokuje merytoryczną dyskusję międzypartyjną, ale także debatę wewnątrz partii rządzącej, utrudniając politykom Prawa i Sprawiedliwości wypowiadanie się w kwestiach klimatyczno-środowiskowych. Uniemożliwia też zbudowanie w Polsce ponadpartyjnego konsensusu wokół kwestii klimatyczno-środowiskowych oraz refleksję nad tym, w jaki sposób przeprowadzić w Polsce proces dekarbonizacji, do którego zdaniem wszystkich polityków i tak w przyszłości dojdzie. 
     
  • W debacie politycznej wokół węgla dominuje narzucany przez partię rządzącą temat wysokich kosztów społecznych dekarbonizacji. Dekarbonizacja i transformacja energetyczna nie jest postrzegana jako alternatywa i szansa dla przyszłego rozwoju polskiej gospodarki, ale wyłącznie problem i obciążenie. Jednocześnie poza obietnicą odwlekania działań w sektorze górniczym nie ma wizji budowania alternatywy gospodarczej, która byłaby odpowiedzią na problemy i wyzwania społeczności górniczych. 
     
  • Wiedza polityków na temat kwestii związanych z ochroną środowiska i zmianami klimatycznymi jest niska, ale wzrasta. Ilustrują to odpowiedzi na niektóre pytania zadawane politykom w trakcie obu etapów badania. Jesienią 2019 roku wszyscy badani byli zgodni co do tego, że to człowiek odpowiada za zmiany klimatu. W pierwszym etapie badania zrealizowanym wiosną 2019 roku zdania w tej kwestii były mocno podzielone.  W drugim etapie badania politycy potrafili też podać więcej przykładów i możliwych  konsekwencji zmian klimatycznych niż politycy, z którymi prowadzono rozmowy wiosną. 
     
  • Największą wiedzę na tematy związane z ochroną środowiska i klimatem mają przedstawiciele samorządów. Samorządy realizują też dużo działań w tych obszarach. Ich skuteczność ograniczana jest m.in. poprzez brak współpracy i spójności między działaniami prowadzonymi na szczeblu centralnym i lokalnym. 
     
  • Politycy samych siebie uważają za główną przeszkodę w budowaniu przez Polskę ambitnej polityki klimatycznej i środowiskowej. Przyczyną ich bierności i braku działań jest przede wszystkim obawa przed utratą poparcia wyborców, niezadowolonych z wprowadzanych zmian. 
     
  •  Politycy mają świadomość tego, że Polska nie będzie w stanie zrealizować zobowiązań klimatyczno-środowiskowych wynikających m.in. z pakietu klimatyczno-energetycznego do 2020 roku. Wynikające z tego konsekwencje finansowe nie są jednak przedmiotem troski liderów politycznych. 
     
  • Coraz bardziej ambitna polityka klimatyczna Europy może być kolejnym obszarem wykorzystywanym przez Prawo i Sprawiedliwość do robudzania w Polsce antyeuropejskich nastrojów.

Pobieranie publikacji

Podaj adres e-mail, na który publikacja ma zostać wysłana:
Zapisz się do newslettera
Newsletter