W dniu 19 kwietnia b.r. w Instytucie Spraw Publicznych odbyło się seminarium „Sprzedawać, gotować, budować? Plany i strategie Chińczyków i Wietnamczyków w Polsce”. Wydarzenie stanowiło podsumowanie badań przeprowadzonych przez ISP nad migrantami ekonomicznymi należącymi do tych dwóch grup etnicznych. W seminarium wzięło udział łącznie ponad 50 uczestników.
Panel I poświęcony był odpowiedziom na pytania, jak o swoich planach i strategiach ekonomicznych mówią Chińczycy i Wietnamczycy, jak postrzegają kontekst swojego działania w Polsce, co planują i jaki jest horyzont czasowy ich planów. Badania oparte były o wywiady z przedstawicielami Wietnamczyków i Chińczyków w Polsce na trzech targowiskach (CH Marywilska, CH w Wólce Kosowskiej oraz w Jaworznie), wywiady ze społecznością lokalną oraz obserwację uczestniczącą. Dr Kinga Wysieńska z Instytutu Spraw Publicznych wskazała, że plany i sposoby działania tych grup nie są jednorodne: Chińczycy i Wietnamczycy mają zarówno odmienne strategie pomiędzy sobą, jak i w zależności od miejsca, w którym aktualnie przebywają. Zdaniem Chińczyków, Polska nie jest krajem atrakcyjnym; w wywiadach narzekali między innymi na nieprzychylne polskie przepisy prawne. Nie deklarowali oni jednak chęci wyjazdu.
Z kolei Wietnamczykom zależy na tym, żeby sprzedać to, co aktualnie mają w posiadaniu i wyjechać z Polski. W odróżnieniu od Chińczyków są oni mniej innowacyjni nie podejmując próby np. przebranżowienia lub rozszerzenia wachlarza oferowanych artykułów. Drugą prezentację w tym panelu przedstawiła Anna Piłat z Instytutu Etnologii i Antropologii UW. Podzieliła się z uczestnikami seminarium wiedzą uzyskaną na podstawie obserwacji uczestniczącej przeprowadzonej w CH Marywilska, w którym 70 proc. stanowią kupcy z Wietnamu, natomiast pozostałe 30 proc. to Polacy, Turcy, Ormianie i Hindusi . Prezentacja stanowiła uzupełnienie i ilustrację wystąpienia dr Wysieńskiej. Anna Piłat mówiła między innymi o zatarciu granic między przestrzenią publiczną i prywatną w CH Marywilska, a także o drobnych konfliktach, jakie pojawiają się w związku z konkurowaniem o przestrzeń przed tzw. „boksami”.
Prezentacje zostały uzupełnione o komentarze ekspertów zajmujących się problematyką mniejszości azjatyckich lub inwestycji azjatyckich. Jako pierwsza zabrała głos dr Marta Golonka. Przedstawiła ona raport Centrum Stosunków Międzynarodowych na temat inwestycji chińsko-polskich. Jej komentarz dotyczył sytuacji i zjawisk makroekonomicznych. Autorka raportu CSM wspomniała również o problemach i nieporozumieniach, jakie pojawiają się we współpracy biznesowej między Polską (i szerzej – Europą) a Chinami, które wynikają głównie z różnic kulturowych.
Drugi ekspert, dr La Duc Trung z Instytutu Nauki i Kultury Wietnamskiej przedstawił wyniki badań realizowanych w latach 2005-2008 dotyczące wietnamskich przedsiębiorców mieszkających w Polsce. W badaniach udział wzięło 126 respondentów – wietnamskich przedsiębiorców. Odpowiadali oni na pytania miedzy innymi o rok rejestracji swojej firmy, ocenę sytuacji finansowej, formę prowadzonej działalności oraz branżę.
W panelu drugim przedstawione zostały rezultaty badań dotyczących postrzegania Azjatów przez członków społeczności lokalnych mieszkających w pobliżu miejsca ich przebywania oraz pracujących z nimi na targowiskach. Ignacy Jóźwiak omówił stereotypy, które funkcjonują w społeczeństwie polskim na temat Chińczyków i Wietnamczyków. Jednocześnie zwrócił uwagę, że ich postrzeganie przez Polaków różni się w zależności od rodzaju kontaktów, w jakie z nimi wchodzą. W halach targowych, gdzie głównie rywalizują między sobą, przeważają stereotypy negatywne. Natomiast w relacjach sąsiedzkich Azjaci postrzegani są neutralnie lub pozytywnie. Jednocześnie zwrócił uwagę, że społeczność ta jest w opinii Polaków postrzegana generalnie stereotypowo – jako hermetyczna i mało zintegrowana ze społeczeństwem polskim.
Prezentacja została wsparta komentarzami ekspertów. Jako pierwsza wystąpiła dr Kinga Wysieńska, która uzupełniła prezentację Ignacego Jóźwiaka. Zwróciła uwagę, że odnośnie do Azjatów dominują tzw. stereotypy ambiwalentne. Poza tym osoby, które miały kontakt z Azjatami postrzegają ich inaczej niż ci, których z Azjatami nie łączą żadne relacje, choć cały czas z dystansem.
Drugi komentarz przedstawiła dr Teresa Halik z Wydziału Orientalistycznego UW. Zaprezentowała ona różnice w wizerunku Chińczyków i Wietnamczyków w Polsce, a także faktyczne zróżnicowanie tych grup.
Jako ostatni głosu udzielił dr Mikołaj Winiewski z Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW. Omówił on, w jaki sposób działają stereotypy. Przedstawił także wyniki badań sondażowych dotyczących skojarzeń Polaków z Chińczykami. Polakom obywatele ci kojarzeni są z „chińskim żarciem” i „chińską tandetą”.
Seminarium zostało podsumowane dyskusją, w której paneliści i pozostali uczestnicy rozmawiali na temat tego, czy stereotypy dotyczące osób o innej narodowości są stałe czy też podatne na zmianę. Zastanawiano się również nad stereotypowymi kategoriami „dobrych” i „złych” migrantów.
Seminarium odbyło się w ramach projektu „Badania integracji społeczności azjatyckich w Polsce” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu na Rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz z budżetu państwa.
