Sąsiedztwo w ramach. Polacy i Niemcy o sobie nawzajem w przekazie prasowym
Tekst:

Instytut Spraw Publicznych

Podziel się
Europa

Sąsiedztwo w ramach. Polacy i Niemcy o sobie nawzajem w przekazie prasowym


Polacy i Niemcy postrzegają i opisują się nawzajem w pewnych ramach, które mimo upływu czasu pozostają stosunkowo niezmienne. Niemcy to dla Polaków punkt odniesienia i nauczyciel, a Polacy w oczach Niemców - wzorowy lub naganny uczeń. Wszechobecna w komunikacji polsko-niemieckiej jest także metaforyka wojenna, wynika z badań prasy ostatnich 20 lat przeprowadzonych przez Instytut Spraw Publicznych (ISP) w Warszawie i Niemiecki Instytut Spraw Polskich (DPI) w Darmstadt.


Pewne ramy towarzyszą nam w relacjach polsko-niemieckich od lat, waga i wydźwięk poszczególnych tematów w postrzeganiu ich przez Polaków i Niemców są jednak różne, piszą autorzy książki ‘Sąsiedztwo w ramach. Polacy i Niemcy o sobie nawzajem w przekazie prasowym’ Justyna Arendarska, Agnieszka Łada-Konefał, Bastian Sendhardt.

Ramy można podzielić na opisujące drugi kraj w pozytywnym, jak i negatywnym świetle. Do tych pierwszych w niemieckiej prasie w odniesieniu do Polski należą ramy Polski (jej gospodarki, Polaków migrantów) jako szansy dla Niemiec, polsko-niemieckiego partnerstwa w polityce wschodniej czy Polski jako aktora stosunków międzynarodowych (w polityce energetycznej). W prasie niemieckiej nie brakowało także negatywnych ram opisujących Polskę, na przykład: Polska jako hamulcowy i antywzór (w polityce klimatycznej).

Do pozytywnych ram odnoszących się do Niemiec w prasie polskiej można zaliczyć ramę Niemiec jako szansy dla Polski czy wzoru (punktu odniesienia) dla Polski, na przykład w kwestiach klimatycznych czy gospodarczych, a także Niemiec jako gwaranta europejskiego bezpieczeństwa czy partnera w polityce wschodniej. Jednoznacznie negatywne kwalifikują się ramy opisujące Niemcy w prasie polskiej jako odwiecznego konkurenta i rywala, zagrożenia dla Polski, egoisty działającego kosztem Polski czy narodu sprawców podczas drugiej wojny światowej.

W języku polskich mediów wszechobecna jest także w odniesieniu do Niemiec metaforyka wojenna. W tekstach nie związanych z historią, ale opisujących Niemcy często można znaleźć sformułowania typu: ’niemiecki atak’, ‘wróg’ czy ‘hegemon’.  

Metafora historyczna drugiej wojny światowej służy jako tło porównawcze, za pomocą którego aktualne wydarzenia są ramowane jako powtórzenie znanych już doświadczeń historycznych, w centrum których znajduje się przypisanie Niemcom roli sprawcy, a Polsce – roli ofiary

komentuje wyniki badań dr Agnieszka Łada-Konefał, współautorka książki i dodaje:

Metafora ta jest intencjonalnie wprowadzana do dyskursu o stosunkach po obu stronach granicy, co w konsekwencji prowadzi raczej do zaostrzenia niż rozwiązania nieporozumień w relacjach polsko-niemieckich


Także metafora szkoły, podkreślająca zwłaszcza relacje zależności nauczyciel – uczeń, jest nadal obecna w tekstach prasowych. Niemcy opisywane są jako ’mentor’, ’nauczyciel’, czyli ktoś, kto ma ’większą wiedzę‘, ’wyżej postawiony‘, a także aktor nietraktujący drugiej strony po partnersku.

Metafora ta odzwierciedla asymetryczną relację między dwoma krajami, w której role nauczyciela (Niemiec) i ucznia (Polski) są jasno przyporządkowane.

Istnieją jednak różnice w ich ocenie. Na przykład w prasie niemieckiej pojawiają się głosy chwalące lub ganiące polskiego ucznia, ale także krytyczne wobec nauczycielsko pouczającej postawy Niemców. Z kolei w polskiej prasie można spotkać zarówno twierdzenia, że Polska mogłaby się wiele nauczyć od Niemiec jako nauczyciela, jak i opinie osób ‘odmawiających obowiązku szkolnego‘, czyli które kwestionują relację nauczyciel – uczeń między Niemcami a Polską.’ Generalnie jednak w prasie niemieckiej, jak wynika z badań, znacznie częściej ganiony jest uczeń Polska, a w prasie polskiej znacznie częściej pojawiają się skargi na belferstwo Niemiec.

tłumaczy Bastian Sendhardt. 

Według analiz Niemcy pod wieloma względami stanowią dla Polski punkt odniesienia, czy to jako wzór do naśladowania, czy to jako przestroga, to Polska – na odwrót – nie odgrywa takiej roli dla Niemiec.

Zapraszamy do lektury publikacji w wersji elektronicznej oraz drukowanej.

Wersja drukowana w języku polskim dostępna jest w naszym biurze. Zainteresowanych prosimy o kontakt z Małgorzatą Kopką-Piątek, malgorzata.kopka@isp.org.pl

Publikacja jest częścią projektu „Aktorzy, obszary, sposoby – komunikacja polsko-niemiecka: ze sobą i o sobie”, który Instytut Spraw Publicznych i Niemiecki Instytut Spraw Polskich (Deutsches Polen-Institut) realizują dzięki wsparciu Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki.
 

 
 
Zapisz się do newslettera
Newsletter