Kto i jak wpływa na decyzje wyborcze? Rola mediów społecznościowych i aktorów trzecich [RELACJA] + [VIDEO]

Na początku grudnia odbyło się czwarte już z cyklu seminariów eksperckich Instytutu Spraw Publicznych. Dyskutujemy w ich trakcie o tym, jak można ochronić integralność procesu wyborczego. Ostatnie spotkanie było poświęcone temu, jak na przebieg kampanii wyborczej mogą wpływać podmioty nie będące komitetami wyborczymi, w tym aktorzy zagraniczni wykorzystujący media społecznościowe.

Wspólnie z zaproszonymi ekspertkami i ekspertami zastanawialiśmy się nad tym, jakie zagrożenia dla niezależności i równości wyborów mogą wynikać z takich prób wpływania na ich wyniki. Ważnym kontekstem do takich rozmów było zniesienie penalizacji udziału w agitacji wyborczej podmiotów trzecich, wprowadzone nowelizacją Kodeksu wyborczego z 2018 roku.

Głosy wprowadzające do dyskusji zostały wygłoszone przez: 
•    dr Tomasza Gąsiora – eksperta ds. finansowania kampanii wyborczych, kontroli wyborów i praktyki stosowanej w tym zakresie, związanego z Kujawsko-Pomorską Szkołą Wyższą (nagranie wypowiedzi na dole strony),
•    Annę Mierzyńską – analityczkę zagrożeń informacyjnych w sieci i dezinformacji, specjalistkę marketingu politycznego sektora publicznego i komunikacji społecznej (nagranie wypowiedzi na dole strony). 

Następnie wszystkie osoby uczestniczące w seminarium podjęły dyskusję, której celem była identyfikacja możliwych metod wpływania aktorów trzecich na przebieg wyborów oraz wskazanie sposobów przeciwdziałania związanym z tym zagrożeniom. Szczególny nacisk staraliśmy się położyć na rolę, jaką w tych działaniach może odegrać społeczeństwo obywatelskie. 

Podczas dyskusji mowa była, między innymi, o tym, że warto kontynuować prace skierowane na ograniczenie swobody działania na platformach społecznościowych i wprowadzanie kolejnych mechanizmów pozwalających na kontrolę pochodzenia pojawiających się na nich treści. Trzeba się jednak przy tym zastanowić nad tym, jak szeroką cenzurę na działania w sieci można stosować. Warto też przy tym pamiętać o dyskusji o przejrzystości samych algorytmów, kierujących taką kontrolą treści na platformach – kto ustala zasady jej funkcjonowania i jakich zagadnień dotyczy. Ponadto, najbardziej pożądane jest wprowadzenie rozwiązań horyzontalnych, które dotyczyłyby wszystkich możliwych platform społecznościowych, a nie praca nad zasadami dotyczącymi tylko wybranych. Ciekawym przykładem jest zaproponowany przez Komisję Europejską pakiet dwóch regulacji występujących pod nazwą Digital Services Act.

Niezależnie od tego, należy mieć na uwadze, że za działaniami na platformach stoją jednak zazwyczaj ludzie ze swoimi dążeniami i emocjami. Jeśli zablokujemy im dostęp do jednego miejsca, to znajdą inne, szukając takich informacji, jakie są im potrzebne. Na tej zasadzie dyskusje usuwane z takich mediów jak Facebook czy Twitter przenoszą się na alternatywne platformy. Potem często wracają na media społecznościowe głównego nurtu jako posty przekazane przez użytkowników.
Wydarzenia związane z publikowaniem w sieci podczas kampanii różnych skandalizujących materiałów dotyczących kandydujących polityków pokazują, że bardzo ważna jest szybkość reakcji ze strony odpowiedniego sztabu wyborczego, uprawnionych instytucji państwowych oraz społeczeństwa obywatelskiego. Im prędzej uda się taką prowokację rozbroić, tym mniejszą szkodę może wywrzeć na wizerunku kandydata, a w rezultacie taka próba wpływu na przebieg wyborów będzie miała mniejsze znaczenie. Ważne w tym kontekście jest również zachowanie się mediów głównego nurtu, które przekazując taką informację (niezależnie od wydźwięku swojego materiału), przyczyniają się do jej legitymacji oraz dalszego upowszechnienia. Powinny więc potrafić się zachować.

Podczas dyskusji wskazywano też na potrzebę podjęcia bardziej konkretnych działań przed samymi wyborami. Dotyczyło to, między innymi, rozmowy z platformami społecznościowymi o tym, co zamierzają zrobić, żeby nie być wykorzystane do naruszenia niezależności wyborów. Taką dyskusję o odpowiednich działaniach edukacyjnych należy też podjąć z Państwową Komisją Wyborczą, w której kompetencjach leży też prowadzenie działań edukacyjnych skierowanych do obywateli i obywatelek dotyczących reguł organizacji wyborów. Aktywność organów wyborczych w tym zakresie może uzupełnić działania innych podmiotów skierowane na budowanie świadomości społecznej dotyczącej manipulacji przekazem w mediach społecznościowych oraz kontrolowanie, jakie informacje docierają do obywatelek i obywateli. W prowadzeniu takich działań edukacyjnych ważną role mają do odegrania media tradycyjne oraz organizacje obywatelskie.

Wkrótce opublikujemy pełną wersję podsumowującego seminarium policy paper.

Więcej informacji o tych działaniach: filip.pazderski@isp.org.pl. 

Nagrania wypowiedzi wprowadzających