Aktualności

Tekst:

Instytut Spraw Publicznych

Podziel się

Kooperatywa po polsku – czyli o systemie spółdzielczości socjalnej w III RP


Podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na (...)solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. To nie cytat z klasyka przedsiębiorczości społecznej, lecz fragment artykułu 20 Konstytucji RP z 1997 roku, będącej zbiorem podstawowych zasad, na jakich powinno być oparte funkcjonowanie polskiego społeczeństwa. Wyrazem realizacji tych wartości jest również szereg instytucji społecznych usankcjonowanych w polskim systemie prawnym, w tym te należące do zakresu ekonomii społecznej.

Obecność wymienionych wartości w polskiej ustawie zasadniczej stanowi wyraz głęboko zakorzenionych w naszym kraju tradycji pomocniczości i solidarności społecznej. Jednym z wyrazów tej tendencji był rozwój ruchu spółdzielczego, który szczególnie intensywnie następował w dwudziestoleciu międzywojennym. Rozwinęły się wówczas m.in. dwie formy działalności uznawane za klasyczne mechanizmy ekonomii społecznej – towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych oraz właśnie spółdzielnie. Do tych źródeł nawiązywały wyraźnie rozwiązania z zakresu pomocy społecznej wprowadzane stopniowo w III RP w odpowiedzi na potrzeby społeczne, jakie uwidoczniły się wówczas w rezultacie wprowadzenia zasad rynkowych w gospodarce po przełomie 1989 roku.

W wartościach pomocniczości i solidarności społecznej jest także zakorzeniona idea spółdzielczości, szczególnie tej posiadającej wymiar socjalny, której wprowadzanie w III RP zapoczątkowała ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy modyfikująca w tym celu ustawę z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze. Rangę tego rozwiązania podniosło przyjęcie 27 kwietnia 2006 r. specjalnej ustawy o spółdzielniach socjalnych. Głównym założeniem było, by zakładane na podstawie tych przepisów spółdzielnie socjalne były instytucjami służącymi zawodowej i społecznej integracji ich członków.Wprowadzony wówczas system, zmodyfikowano jeszcze w 2009 roku, zmniejszając do minimum 50% liczbę osób, dla których członkostwo w spółdzielni ma przede wszystkim spełniać cele integracyjne (chodzi generalnie o osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1–4, 6 i 7 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym). Drugą część członków mogą stanowić specjaliści, posiadający umiejętności niezbędne do prowadzenia spółdzielni. Kolejną istotną zmianą było umożliwienie zakładania i stawania się członkami spółdzielni socjalnej organizacjom pozarządowym oraz jednostkom samorządu terytorialnego. Stworzyło to na gruncie prawa polskiego dwa rodzaje spółdzielni socjalnych, zróżnicowane ze względu na charakter zakładających je podmiotów, tj. spółdzielnie osób fizycznych oraz osób prawnych.

W ogólnej ocenie opartego na przedstawionych powyżej regulacjach prawnych systemu, przede wszystkim, podkreślić należy jego rolę oraz celowość wprowadzenia. Nie podlega dyskusji, że odpowiada on na istniejące potrzeby społeczne, a spółdzielnie socjalne mogą być bardzo dobrym narzędziem rozwiązywania problemów osób należących do różnych grup wykluczonych społecznie. Z drugiej strony, nie można pominąć jednak faktu, że wprowadzone w Polsce rozwiązania od początku wzbudzały pewne kontrowersje. Warto je w tym miejscu omówić również z uwagi na perspektywę zmiany całego systemu, jaka pojawiła się w ostatnich miesiącach (o tym więcej w dalszej części artykułu). O ile od początku funkcjonowania wymienionych ustaw panował raczej konsens, co do pożyteczności zastosowania takich mechanizmów integracji zawodowej i społecznej, to już nie zawsze zgadzano się, co do właściwości wszystkich zastosowanych przez ustawodawcę rozwiązań. Do najważniejszych zarzutów wobec ustawy należał ten mówiący o dwutorowości zastosowanego modelu, jego swoistego rozdwojenia...


Więcej o całym systemie w artykule Filipa Pazderskiego >>>




Tekst powstał w ramach projektu "Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Zapisz się do newslettera
Newsletter