Instytut Spraw Publicznych we współpracy z Fundacją Bertelsmanna oraz Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce pod koniec kwietnia zorganizował debatę „Uciec od ucieczki. Perspektywa krajów tranzytu i pochodzenia uchodźców” w której wzięli udział eksperci i ekspertki z Afganistanu, Macedonii, Libii i Nigerii.
Spotkanie było próbą przedstawienia dwóch spojrzeń na kryzys uchodźczy: perspektywy europejskiej oraz perspektywy krajów tranzytu i pochodzenia uchodźców.
Dr Jacek Kucharczyk, prezes Instytutu Spraw Publicznych we wprowadzającym wystąpieniu zwrócił uwagę na problem społecznej świadomości, niechęć i brak zrozumienia wobec sytuacji uchodźców. - Tylko na rzetelnej wiedzy można zbudować społeczną empatię wobec uchodźców i społeczne przyzwolenie dla bardziej ambitnej polityki w tym zakresie – mówił dr Kucharczyk.
W opinii Gabriele Schöler oraz Christiana-Petera Hanelta z Fundacji Bertelsmanna potrzebna jest wspólna polityka dotycząca kwestii bezpieczeństwa, gospodarki oraz strefy rolnej. Istotne jest także wspieranie poszczególnych krajów tranzytowych, a także wprowadzenie perspektywicznej strategii dotyczącej migracji i azylu (zrównoważenie migracji i uchodźctwa oraz zapewnienia bezpiecznych korytarzy).
Dyskusja ekspercka rozpoczęła się od wypowiedzi Mariam Safi (Afganistan), dyrektor Organization for Policy Research and Development Studies (DROP). Zwróciła ona uwagę na problemy wszechobecnej przemocy, braku bezpieczeństwa, podziałów w rządzie oraz poważnych problemów gospodarczych. Zadania dla Unii Europejskiej proponowane przez Mariam Safi skupiają się wokół kwestii promowania pokoju i stabilności, reformy służby cywilnej, rozwoju zasobów ludzkich oraz wspierania przestrzegania praw kobiet i dzieci. Autorka podkreślała konieczność angażowania lokalnych rynków, aby miejscowe przedsiębiorstwa miały szanse na rozwój oraz, że nie należy skupiać się wyłącznie na pomocy finansowej.
J.Shola Omotola (Nigeria), profesor na wydziale Nauk Politycznych Federal University Oye Ekiti na wstępie zaznaczył, że głównym problemem w Nigerii jest kwestia zarządzania krajem. Korupcja, wydatkowanie środków publicznych, naruszenie wolności obywatelskich, napięcia na tle religijno-etnicznym są w jego opinii głównymi przyczynami masowych ucieczek. Wszechobecne bezrobocie oraz zahamowanie rozwoju terenów wiejskich powodują brak zaufania, co do możliwości poprawy sytuacji. Profesor zaproponował kilka możliwości wyjścia z kryzysu. Przede wszystkim zwrócił uwagę, że każdy z krajów ma specyficzne uwarunkowania i należy do nich podchodzić bardzo indywidualnie. Potrzebne jest także wsparcie oraz silna kontrolna dotycząca zarządzania środkami publicznymi. Nigeria potrzebuje długotrwałego i zrównoważonego rozwoju, a będzie to możliwe wyłącznie wtedy, gdy środki będą trafiać w odpowiednie ręce.
Kolejno do dyskusji włączył się Zakariya El Zaidy (Libia) z Danish Refugee Council. Ekspert zabrał głos z perspektywy obywatela kraju tranzytowego. Wyjaśnił, że brak stabilności w państwie, trudna sytuacja gospodarcza oraz brak podpisanej konwencji genewskiej w sprawie statusu uchodźcy są głównymi czynnikami ,,wypychającymi” przybywających migrantów z Libii. Dobrze funkcjonujący przemyt, choć stwarzający zagrożenie dla życia, również zachęca do wybrania libijskiego korytarza. Zaproponowane rozwiązania to zintegrowana współpraca przeciw przemytowi ludzi, w tym ograniczenie kontroli wpływów gangów przemytniczych, wzmacnianie libijskich instytucji wspierających migrantów, a także zwiększenie kontroli granic (eliminowanie potrzeby korzystania z usług przemytników).
Następnie wypowiedział się Dane Taleski (Macedonia), profesor South East European University w Tetovo/ Skopje. Był to bardzo ważny głos, z perspektywy niestabilnego politycznie regionu. Przyczynami ruchów migracyjnych na Bałkanach są według niego trudna sytuacja gospodarcza, negatywna sytuacja społeczna, a także spowolniona perspektywa wstępu do Unii Europejskiej. Nie bez znaczenia pozostaje także kwestia posiadania przez obywateli członów rodziny w innych krajach Europy oraz potrzeby rynku pracy. Zwrócił uwagę na konieczność dążenia do osiągnięcia spójności społecznej. Istotną zmianą jakościową byłby zwiększony dostęp do usług, infrastruktury i opieki zdrowotnej, mógłby on uatrakcyjnić Bałkany dla ich własnych obywateli. Niezbędne jest również wyeliminowanie korupcji i aktywizacja zawodowa. Jak na końcu wypowiedzi podkreślił profesor, rozszerzenie granic Unii Europejskiej może przyczynić się do budowania bezpieczeństwa.
Na końcu dyskusji głos zabrała Marta Górczyńska (Polska), ekspert Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Z perspektywy kraju tranzytowego, do którego najwięcej uchodźców przybywa z Rosji, Ukrainy i Tadżykistanu, z powodów prześladowań, licznych konfliktów i załamań sytuacji krajowych, głównymi problemami jest społeczna niechęć do przyjmowania uchodźców oraz konieczność zwrócenia uwagi na kwestie azylowe. Zadaniami proponowanymi dla Unii Europejskiej jest rozwijanie polityki sąsiedztwa i pomoc w rozwiązywaniu konfliktów.
Debata była również okazją do przedstawienia publikacji ,,Escaping the Escape” wydanej przez Fundację Bertelsmanna. W obszernej książce przedstawiono sytuację w krajach tranzytu oraz pochodzenia uchodźców oraz propozycje rozwiązania problemów, z którymi borykają się państwa zagrożone wojną oraz znajdujące się w trudnej sytuacji politycznej i gospodarczej.
