Aktualności

Tekst:

Instytut Spraw Publicznych

Podziel się

Debata: Unia Europejska. Reorganizacja | Jak wymyślić UE na nowo?


Na początku września zorganizowaliśmy debatę, której głównym celem było omówienie polskiej wizji Europy w obliczu rosnących wyzwań na kontynencie. Debata odbyła się w ramach inicjatywy New Pact for Europe, koordynowanej przez European Policy Centre w Brukseli.


W ramach danej inicjatywy polski głos zostanie zestawiony z pomysłami ekspertów z kilkunastu innych krajów UE. Na tej podstawie powstanie paneuropejski „pakiet propozycji”, który ma zawierać propozycje zmian w funkcjonowaniu UE i jej politykach. Wśród ekspertów zaproszonych do otwartej dyskusji z publicznością znaleźli się prof. Danuta Hübner (Parlament Europejski), Marek Cichocki (Centrum Europejskie Natolin) oraz Janis Emmanuilidis (European Policy Centre).

Prof. Danuta Hubner w swoim przemówieniu spróbowała przybliżyć publiczności istotę zjawiska zmęczenia integracją Europejską. Na początku dyskusji nasza ekspertka zwróciła uwagę na fakt, że projekt integracji coraz częściej jest postrzegany jako kolejny problem, a nie rozwiązanie stojących przed nami wyzwań. Prof. Hubner podkreśliła, że nasze postrzeganie sytuacji kryzysowych obecnie jest w dużym stopniu uzależnione od Eurosceptycznego dyskursu, który toczy się w państwach narodowych, ale również coraz bardziej jest widoczny w dyskusjach na szczeblu ponadnarodowym. 

Chociaż system instytucjonalny we wspólnocie nie jest doskonały, sytuacja, w której znajduje się Europa powinna nas zmobilizować do działań na rzecz większej integracji. Jak trafnie zauważyła prof. Hubner, najpoważniejsze wyzwania znajdziemy w tych obszarach, które obecnie leżą w wyłącznej kompetencji państw narodowych. Pomimo, że Europa nie znajduje się w najlepszej kondycji, to warto pamiętać, że jest to twór dynamiczny, który przeze lata zmieniał się tak, aby skutecznie rozwiązać nowe wyzwania. Następnie nasza ekspertka poruszyła bardzo istotną kwestię wizji dla przyszłości eurointegracji oraz omówiła znaczenie przywództwa w Europie.

Brak tych ważnych elementów może negatywnie wpłynąć na dynamikę integracji i procesy decyzyjne w państwach członkowskich. Jednym z największych wyzwań z punktu widzenia prof. Hubner jest wzrost populizmu, który przedkłada się nieodpowiedzialne zachowanie elit politycznych. Prof. Hubner na koniec swojej wypowiedzi podkreśliła, że w obliczu globalizacji powinniśmy wybrać najlepsze ścieżki radzenia sobie z nowymi problemami, zaś powrót do państw narodowych może okazać się być negatywnym w swoim skutkach. Głoszenie idei luźnej integracji, to prosta droga do zniszczenia tego, co do tej pory osiągnęliśmy.

Marek Cichocki podkreślił, że UE straciła balans ze względu na kumulację różnych kryzysów. Pierwszy raz od wielu lat nie wykluczamy, że Unia Europejska może się rozpaść lub jej kształt zasadniczo się zmienić.  Jednym z głównych pytań, które sobie stawiamy z perspektywy zwykłego obywatela, ale również ekspertów polega na odszukaniu winnego całej sytuacji. Z jednej strony możemy mówić o pewnej niemocy elit, zwłaszcza tych proeuropejskich do poradzenia sobie z szerzącymi się pesymistycznymi nastrojami. Z drugiej strony, nasz ekspert podkreślił, że społeczeństwa Europy nie mogą się odnaleźć w zaistniałej sytuacji wielu kryzysów. 

Nasz ekspert postawił tezę, że znajdujemy się na przełomowym etapie rozwoju cywilizacji, porównywalnym do rewolucji Gutenberga w Średniowieczu. Wpływ nowych technologii na sposób naszego komunikowania się zupełnie zmienił kształt dyskursu publicznego, w szczególności sposobu interakcji elit z obywatelami, a także znacząco wpłynął na postrzeganie kryzysów i wyzwań w społeczeństwie. Z perspektywy naszego prelegenta w tej chwili najważniejsze decyzje w kontekście integracji Europejskiej zapadną kontekście przyszłości strefy Euro i wspólnego rynku.  Bardzo ważną pozostaje kwestia ochrony granic – jak do tej pory nie możemy jeszcze stwierdzić jednoznacznie, że scenariusz upadku strefy Schengen należy uznać za mało realistyczny.

Nasz gość z European Policy Centre, Janis Emmanuilidis, opisał publiczności swoje obserwacje na temat dynamiki rozwoju sytuacji w Brukseli. Nasz ekspert zaznaczył, że jego spostrzeżeń wynika, że ani w Brukseli, ani w stolicach poszczególnych państw członkowskich nie ma woli politycznej do rozpoczęcia znaczącego przeglądu ram prawno-instytucjonalnych integracji europejskiej. Jednocześnie podkreślił, że decydenci zdają sobie sprawę z powagi sytuacji. W tej chwili optymalnym scenariuszem będzie bardziej efektywne wykorzystanie już istniejących instrumentów podejmowania decyzji.

Bardzo ważną okazał się obserwacja naszego eksperta o tym, że istnieje niebezpieczeństwo, iż sytuacje kryzysowe mogą się stać nową codziennością integracji Europejskiej. Podobna sytuacja jest podyktowana również tym, że korzyści płynące z procesu integracji są rozpatrywane przez wielu obywateli (szczególnie młode pokolenie) wyłącznie w kontekście należących się im praw, zaś obowiązki wynikające z procesu nie są brane pod uwagę (np. solidarność). W zaistniałej sytuacji ważną może okazać się pewną wizja kierunku, w którym UE powinna podążać oraz skuteczna polityka komunikacji z obywatelami. W tej chwili większość polityków mówi nam czego nie chce, zamiast tego, żeby określić kierunek rozwoju i określone cele priorytetowe dla UE.

Janis Emmanuilidis podkreślił ponadto ogromne znaczenie rozwijania polityk spójności w celu uniknięcia fragmentacji i polaryzacji społeczeństw Europy. Warto dodać, że również z perspektywy Polski Europa wiele szybkości nie jest pożądanym scenariuszem. Na koniec nasz ekspert postawił tezę, że UE stała się zakładnikiem obaw i niepewności zwykłych obywateli związanych z procesem globalizacji, odzwierciedleniem którego w ich odczuciu jest projekt integracji europejskiej.

W trakcie dyskusji z publicznością najważniejszymi tematami okazały się potrzeba wprowadzenie klauzul zabezpieczających dla Polski w przypadku scenariusza Europy wielu szybkości, wciąż niepewna sytuacja związana z negocjacjami dotyczącymi wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, a także przyszłości strefy Euro i Transatlantyckiego Partnerstwo w dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP). Ponadto publiczność zastanawiała się nad istotą pojęcia suwerenności w obliczu nowych wyzwań, nowych instrumentów włączania, informowania i nauczania obywateli UE o przebiegu procesów decyzyjnych we wspólnocie, a także roli społeczeństwa obywatelskiego i mediów w rozwiązywaniu wyzwań stojących przed Europą.
Zapisz się do newslettera
Newsletter