Za nami 3 dni intensywnej pracy, wymiany doświadczeń oraz sieciowania się w ramach corocznego Forum Obywatelskiego Europy Środkowej, które odbyło się w tym roku w Warszawie w dniach 11-13 września.
Forum Obywatelskie Europy Środkowej (Central Europe Civic Forum) to coroczne wydarzenie, służące wymianie doświadczeń z zakresu skutecznego rzecznictwa przez liderki i liderów oraz ekspertki i ekspertów społeczeństwa obywatelskiego z Europy Środkowej i Wschodniej. W trakcie podejmowanych na tym wydarzeniu dyskusji duży nacisk jest też kładziony na promowanie przejrzystego procesu zarządzania na szczeblu krajowym i lokalnym oraz na podkreślanie roli podejmowania decyzji w sposób uznający możliwie szerokie spektrum opinii osób tworzących poszczególne społeczności. Forum jest okazją do namysłu zarówno nad aktualną sytuacją i stanem demokracji w wybranych krajach Europy oraz polem do rozmowy o możliwych działaniach służących przeciwdziałaniu zidentyfikowanym wyzwaniom.
Druga edycja Forum, zatytułowana „Czas na rezultaty: Rzecznictwo i rozliczanie z obietnic poza cyklem wyborczym na szczeblu krajowym i lokalnym” gościła ponad 50 aktywistek i aktywistów z różnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Spotkali się, by wymienić się doświadczeniami z działań, podejmowanych w różnych kontekstach społecznych, skierowanych na przeciwdziałanie odchodzeniu od demokracji i naruszaniu praworządności. Ich zadaniem było też wspólne wypracowanie najskuteczniejszych sposobów wpływania na kształt decyzji podejmowanych przez rządzących i służących zwiększeniu przejrzystości życia publicznego.
AGENDA WYDARZENIA (w j. angielskim) Pierwszy dzień wydarzenia rozpoczęła
dyskusja na temat obecnego stanu demokracji w krajach Europy środkowej, w tym służąca zidentyfikowaniu aktualnych negatywnych trendów i sformułowanie rekomendacji, co można zrobić by je odwrócić i przeciwdziałać odchodzeniu od zasad demokratycznych. Punktem wspólnym dyskusji była obserwacja, że demokracja wymaga ciągłej pracy, niezależnie od sytuacji w której się znajdujemy. Ponadto, podkreślano rolę społeczeństwa obywatelskiego, które choć niezwykle zróżnicowane, jest wręcz kluczowe dla obrony podstawowych wartości demokratycznych. Wskazywano, że powinno ono nie obawiać się formułować bardzo ogólnych postulatów, dotyczących wymarzonego stanu idealnego, do którego powinniśmy dążyć. By potem bardziej realistyczna stała się realizacja tych dalekosiężnych celów, wszyscy musimy pamiętać o pracy nie tylko z ludźmi już przekonanymi, podzielającymi nasze wartości. Natomiast donorzy powinni pamiętać o wspieraniu nie tylko uznanych podmiotów w poszczególnych krajach, ale też docierać do mniejszych, bardziej oddalonych od stolic społeczności i finansować działające w nich organizacje. W rozmowie panelowej wzięli udział:
Daniel Hegedüs - German Marshall Fund, Węgry
Elżbieta Korolczuk - Södertörn University, Polska
Grigorij Mesežnikov - Institute for Public Affairs (IVO), Słowacja
Cezara Grama - Expert Forum, Rumunia
Debatę moderował Filip Pazderski
Następnie dyskusja przeszła na temat
wyzwań dla systemu demokratycznego, związanych z występowaniem korupcji. Uczestniczący w niej eksperci i ekspertki opowiedzieli o sprawdzonych praktykach działalności organizacji obywatelskich, służących zwiększaniu przejrzystości życia publicznego w kraju. W trakcie swoich prezentacji skupili się zarówno na pokazaniu działań odejmowanych na poziomie lokalnym i służących kontroli władz samorządowych, jak i pokazali przykłady efektywnych działań rzeczniczych, pozwalających na wprowadzenie mechanizmów służących przeciwdziałaniu korupcji na poziomie krajowym (konkretnie ustawy o ochronie sygnalistów). W panelu uczestniczyli:
Miklos Merenyi - K-Monitor, Węgry
Šárka Míková - Oživení, Czechy
Grzegorz Makowski – Fundacja Batorego, Polska
Debatę moderowała Aleksandra Kobylińska
Drugą połowę tego dnia stanowiła praca w grupach tematycznych, poświęconych takim aspektom związanym z działaniem demokracji, jak:
praktyki zwiększania przejrzystości życia publicznego, głos grup defaworyzowanych, wzmacnianie pozycji kobiet na stanowiskach liderskich, wykorzystanie przez organizacje społeczne członkostwa w Unii Europejskiej czy wspieranie lokalnego aktywizmu. Ekspertki i eksperci w poszczególnych tematach omawiali konkretne rozwiązania odpowiadające na wybrane wyzwania dla demokracji. Przedstawiali też strategie wzmacniania uczestnictwa wybranych grup społecznych w podejmowaniu dotyczących ich decyzji. Dyskusje poprzedzone były krótkimi prezentacjami wprowadzającymi, inspirującymi do wymiany doświadczeń. Rozmowy o omówionych doświadczeniach były potem przyczynkiem do wypracowania rozwiązań nadających się do zastosowania również w innych krajach. W trakcie dwóch sesji warsztatowych odbyły się dyskusje równoległe poświęcone następującym zagadnieniom:
. - Promowanie przywództwa kobiet w działalności obywatelskiej – jak przenieść władzę feministyczną na zarządzanie organizacjami społeczeństwa obywatelskiego
- Przejrzystość w życiu publicznym: zarządzanie cyfrowe i wykorzystanie nowych technologii dostosowanych do XXI wieku – rozwiązania systemowe i konkretne narzędzia
- Siła obywatelska z perspektywy młodszego pokolenia: wzmacnianie udziału młodzieży w tworzeniu polityk publicznych i działaniach obywatelskich
- Współpraca i debata na szczeblu lokalnym: organizacje społeczeństwa obywatelskiego jako pośrednicy w kontaktach z obywatelami i strażnicy osób sprawujących władzę
- Jak wzmocnić głosy grup defaworyzowanych: włączanie migrantów i innych grup mniejszościowych do strategii rzeczniczych i polityk publicznych
- Europa to my: rola organizacji społeczeństwa obywatelskiego w kształtowaniu agendy europejskiej i nadzorowaniu wdrażania polityk unijnych
Drugi dzień Forum poświęcony został przede wszystkim aktywistkom i aktywistom oraz ich codziennej pracy. Sesje otwierające tego dnia skupiły się na wyzwaniach jakie towarzyszą pracy aktywistycznej.
Pierwsza z nich dotyczyła ochrony osób aktywistycznych przez atakami oraz mową nienawiści, ze szczególnym uwzględnieniem strategicznych pozwów przeciw zaangażowaniu publicznemu (tzw. SLAPP-ów). Prezentacje wprowadzające przedstawili:
Peter Čuroš, Via Iuris, Słowacja
Jarosław Jaruga, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Polska
Marzena Błaszczyk, Sieć Obywatelska Watchdog, Polska
Druga sesja poświęcona została
polepszeniu warunków pracy aktywistek i aktywistów poprzez przeciwdziałanie wypaleniu aktywistycznemu i wzmocnienie wsparcia dla osób zaangażowanych w organizacjach społecznych. Przykładami takich praktyk podzielili się:
Anna Tomaszewska i Bogumił Kolmasiak, Akcja Demokracja, Polska
Ágnes Fernengel, School of Public Life Foundation, Węgry
Choć tematy były trudne, to ekspertki i eksperci wskazali, że zmiana i lepsza ochrona osób aktywistycznych jest możliwa, choć jest to proces wymagający wsparcia nie tylko ze strony samych organizacji społecznych, ale także rządu czy grantodawców.
Tym ostatnim poświęcony był finałowy panel Central Europe Civic Forum. Wybrani przedstawiciele podmiotów grantodawczych podjęli dyskusję na
temat możliwości zmian w sposobie i zakresie wspierania organizacji obywatelskich, tak by w większym stopniu mogły odpowiadać one na realne potrzeby aktywistów, z którymi pracują. Rozmowa służyła też wzajemnemu zrozumieniu swoich perspektywy przez grantodawców i odbiorców ich wsparcia. Co istotne, w dyskusji podkreślono, że zmiana w sposobie wspierania organizacji obywatelskich już zachodzi, a podmioty grantodawcze są otwarte na odejście od finansowania tylko konkretnych działań projektowych w stronę wsparcia również o charakterze instytucjonalnym. Te ostatnie pozwala organizacjom społecznym bardziej swobodnie dysponować otrzymanymi środkami, by móc też reagować na bieżące wydarzenia i związane z nimi potrzeby. W dyskusji wzięli udział:
Ewa Kulik-Bielińska, Fundacja Batorego
Chris Abrams, United States Agency for International Development (USAID)
Balazs Jarabik, Dexis Consulting Group
Moderatorką była Genevieve Shea
Forum Obywatelskie Europy Środkowej pokazało zarówno
gotowość społeczeństwa obywatelskiego do dalszej pracy w obronie demokracji, jak i pozwoliło zidentyfikować wiele wyzwań stojących przed nami wszystkimi na drodze do budowy stabilnych organizacji społecznych i zwiększenia przejrzystości życia publicznego w regionie. Na tym jednak nie poprzestaliśmy – do każdego problemu wskazano też
szereg sprawdzonych rozwiązań, wypracowanych przed podmioty społeczeństwa obywatelskiego w regionie! Forum zostało zorganizowane w ramach Central Europe Civic Engagement Project, przy współpracy z National Democratic Institute oraz wsparciu finansowym United States Agency for International Development (USAID). Projekt ten ma na celu wzmocnienie procesów partycypacyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz promowanie kolektywnego działania dla wzmocnienia demokracji.
Zdjęcia: Anna Liminowicz
