W maju 2013 roku Rzecznik Praw Obywatelskich przesłała do Ministerstwa Spraw Zagranicznych wystąpienie, będące odpowiedzią na pismo MSZ dotyczące Deklaracji Spotkania Wysokiego Szczebla Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie rządów prawa w płaszczyznach krajowej i międzynarodowej, w odniesieniu do zobowiązań podjętych przez Polskę. Rzecznik skupiła się przede wszystkim na kwestii narzędzi on-line tworzenia prawa, dzięki którym możliwy będzie przejrzysty i otwarty proces legislacyjny oparty na partycypacji publicznej. Podkreśliła konieczność oparcia systemu tworzenia prawa o zasadę dialogu oraz potencjał współczesnych środków komunikacji elektronicznej, pozwalających lepiej uwzględniać udział podmiotów społecznych w procesie stanowienia prawa. Rzecznik przedstawiła też kilka uwag krytycznych dotyczących tego obszaru w Polsce.
W ocenie RPO informacja jest jednym z kluczowych czynników w procesie konsultacji publicznych. W przypadku procesu legislacyjnego należy więc zapewnić przejrzystość działań organów władzy i łatwy dostęp do informacji wytworzonych w trakcie procesu. Konsultacje publiczne powinny być powszechne, a dokumenty wytworzone w trakcie procesu legislacyjnego jawne, niezależnie od etapu prac, w których zostały wytworzone. Niezmiernie ważne jest aby wszystkie możliwe materiały związane z tworzeniem danego aktu prawnego były dostępne w jednym miejscu, na jednej platformie i opracowane w taki sposób, aby obywatel nie miał problemu ze znalezieniem i zrozumieniem interesującej go informacji. Platforma taka była też miejscem gdzie prowadzone były konsultacje publiczne. W ocenie RPO konsultacje na platformie w połączeniu z możliwie szeroką informacją na temat ich prowadzenia zdają się pożądanym docelowym rozwiązaniem w kwestii sposobu propagowania partycypacji obywateli w procesie decyzyjnym.
Rzecznik wskazała też na problem braku koordynacji prac związanych z kształtem konsultacji publicznych w administracji rządowej – prace prowadzone są obecnie w Rządowym Centrum Legislacji, Ministerstwie Gospodarki, jak również w Ministerstwie Sprawiedliwości. W dodatku prace te są niespójne - jedne propozycje zakładają rozszerzenie zakresu konsultacji projektów, inne traktują je jako element fakultatywny procesu stanowienia prawa. Dlatego Rzecznik wskazała potrzebę ujednolicenia zasad konsultacji publicznych w poszczególnych resortach i zaproponowała uregulowanie konsultacji publicznych na poziomie ustawowym, co zwiększyłoby bezpieczeństwo prawne obywateli oraz ich zaufanie do państwa.
Rzecznik podkreśliła również, że konsultacje powinny być obecne w procesie legislacji nie tylko na etapie projektu ustawy oraz jego założeń, ale również na etapie oceny konieczności regulacji danego obszaru. Zauważyła też, że w dyskusjach nad modelami procesu stanowienia prawa poświęca się dużo więcej uwagi etapowi rządowemu niż parlamentarnemu. W przypadku etapu parlamentarnego wskazane byłoby spopularyzowanie instytucji wysłuchania publicznego oraz, w ramach jak największej jawności procesu legislacji, udostępnianie wszystkich opinii eksperckich powstałych na etapie parlamentarnym.
Rzecznik zauważyła również w kontekście przejrzystości procesu legislacyjnego, że podmioty biorące udział w konsultacjach publicznych – organizacje pozarządowe, samorządy zawodowe, organizacje przedsiębiorców czy też poszczególni przedsiębiorcy – czynią to na różnych zasadach wynikających z odmiennych przepisów. W ocenie RPO wszystkie podmioty powinny mieć równy dostęp do konsultacji społecznych przy jednoczesnym założeniu, że tożsamość podmiotów uczestniczących w konsultacjach będzie podawania do wiadomości publicznej.
Wystąpienie Rzecznika Praw ObywatelskichAutor: Adam Sawicki
Źródło: www.brpo.gov.pl
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
