Z przepisu art. 25 § 4 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynika, że organizacja społeczna (nawet, gdy nie ma osobowości prawnej, czyli na przykład stowarzyszenie zwyczajne), może występować jako strona przed sądami administracyjnymi, dysponując (pod pewnymi warunkami) także zdolnością procesową (czyli możliwością dokonywania czynności prawnych).
Organizacje społeczne, poza tym, że same w sobie stanowią wyraz chęci aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym, są też ważnym instrumentem, dzięki któremu obywatele mogą brać czynny udział w tym specyficznym obszarze, jakim jest proces podejmowania decyzji przez administrację. Udział organizacji w postępowaniach przed sądami administracyjnymi służy co do idei zapewnieniu kontroli społecznej nad postępowaniem. Realizacja tego uprawnienia nie dokonuje się jednak automatycznie, co potwierdził niedawno Sąd Administracyjny w Warszawie.
Stowarzyszenie zwykłe, działające między innymi na rzecz podnoszenia świadomości prawnej, upowszechniania informacji i wiedzy o prawie, i funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, udzielające pomocy i wsparcia prawnego złożyło wniosek do wojewódzkiego sądu administracyjnego o dopuszczenie w charakterze strony do postępowania w sprawie dotyczącej unieważnienia decyzji Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Sąd nie zgodził się na to oceniając, że tak naprawdę organizacji nie chodziło o zapewnienie kontroli, ale o reprezentowanie osób zaskarżających rzeczoną decyzję Inspektora. W związku z tym zarzucono stowarzyszeniu, że chce obejść prawo próbując wejść w rolę profesjonalnego pełnomocnika procesowego (np. adwokata) nie mając jednak odpowiednich uprawnień. Co więcej, i ta kwestia jest dla nas najważniejsza, sąd stwierdził, że stowarzyszenie nie może występować, jako strona, ponieważ pełnienie takiej roli nie wynika jednoznacznie z zapisów jego regulaminu. Stowarzyszenie odwołało się od tej decyzji do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
NSA podzielił jednak zdanie wojewódzkiego sądu administracyjnego. Podkreślił, że zgodnie z art. 33 § 2 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, organizacja starająca się o udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym musi być utworzona zgodnie z prawem, realizować cele publiczne, do których została powołana, ale nader wszystko zakres jej działalności statutowej (regulaminowej w przypadku stowarzyszeń zwykłych) musi odpowiadać charakterowi rozstrzyganej sprawy. Musi też istnieć możliwość bezpośredniego powiązania celów statutowych organizacji z interesem prawnym osób, które chce się wspierać w ramach postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny podzielił stanowisko sądu niższej instancji, który uznał, że tak ogólne cele działalności stowarzyszenia jak "udzielanie pomocy", "uświadamianie", "informowanie" oraz "wspieranie" nie mogą zostać utożsamione z konkretnym interesem prawnym osób skarżących decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. „Interes prawny strony musi, bowiem wynikać z konkretnego przepisu prawa materialnego, a wymienione w regulaminie cele wnoszącego zażalenie stowarzyszenia do żadnej skonkretyzowanej normy prawa materialnego nie nawiązują”, stwierdził sąd.
Autor: Grzegorz Makowski
Źródło: PAP, Cenralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
