Jedną z poważniejszych przeszkód we włączaniu się obywateli w procesy decyzyjne w jednostkach samorządu terytorialnego jest brak wiedzy o dostępnych instrumentach partycypacji publicznej. Problem ten wpisuje się w szersze zagadnienie dostępu do informacji o prawie i porad prawnych. Brak takiego dostępu szczególnie dotyczy osób najuboższych i słabo wykształconych i jest czynnikiem potęgującym ich społeczne wykluczenie. Próby stworzenia systemu bezpłatnej pomocy prawnej w Polsce były podejmowane już kilkakrotnie, jednak żaden z projektów ustaw nie został do tej pory przyjęty.
22 lutego bieżącego roku do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, w którym przewidziano nałożenie na gminy zadania udzielania darmowej pomocy prawnej najuboższym. Ma ona obejmować pomoc prawną na etapie przedsądowym (np. porady prawne, opinie prawne, sporządzanie pism procesowych itp.). Z jej zakresu będzie natomiast wyłączone zastępstwo prawne i procesowe, bo – jak czytamy w uzasadnieniu projektu – wiązałoby się to „z utrudnieniami logistycznymi oraz zbyt dużymi nakładami finansowymi. Pomoc prawna będzie udzielana zatem tylko w formie podstawowej.” Osoby potrzebujące zastępstwa procesowego albo prawnego będą informowane o możliwości wystąpienia do sądu o przyznanie im pełnomocnika z urzędu.
Skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej w gminie będą mogły osoby wymienione w art. 7 pkt 2-15 ustawy o pomocy społecznej. Chodzi tutaj m. in. o dotkniętych ubóstwem, niepełnosprawnością, bezrobociem, bezdomnością, alkoholizmem lub narkomanią, uchodźców, ofiary przemocy domowej, osoby opuszczające zakłady karne oraz placówki opiekuńczo–wychowawcze, poszkodowanych zdarzeniami losowymi i sytuacjami kryzysowymi, itp. Osoby te – by otrzymać świadczenia z pomocy społecznej – muszą spełnić szereg warunków, w tym poddać się aktualizowanej co 3 lata weryfikacji kryteriów dochodowych; kryteria przyznawania pomocy prawnej mają być „adekwatne” do tych wymogów. O zakresie przyznawanej uprawnionym pomocy prawnej będą decydować poszczególne gminy. „W najprostszym założeniu pomoc prawna może być świadczona przez radcę prawnego bądź adwokata zatrudnionego w siedzibie urzędu gminy (np. na zasadach pełnienia dyżuru w wyznaczonych terminach).” Obowiązek świadczenia darmowej pomocy prawnej osobom niezamożnym ma wchodzić w zakres zadań własnych gminy; działalność ta będzie w całości finansowana z budżetu gminnego.
Wobec braku systemowych rozwiązań dotyczących darmowej pomocy prawnej dla najuboższych, podjęcie próby całościowego uregulowania tej kwestii to z pewnością krok w dobrym kierunku. Propozycje rozwiązań zawarte w opisywanym projekcie budzą jednak pewne zastrzeżenia. Nie uwzględniono w nim na przykład odniesienia do już istniejących regulacji, w ramach których niektórym grupom osób w trudnej sytuacji życiowej (np. kobietom w ciąży lub osobom lub rodzinom wykazującym potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu problemów życiowych) przysługuje pomoc obejmująca m. in. poradnictwo prawne. Brak „zgrania” projektowanych przepisów z unormowaniami już obowiązującymi może wprowadzić chaos w regulacjach. Posłowie z Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, do której trafił projekt, wskazują również, że nie został on w zasadzie skonsultowany z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego; uwagi do niego zgłosiły tylko nieliczne samorządy. Istotnym problemem są też kwestie finansowania pomocy prawnej: zatrudnienie odpowiedniej liczby prawników, którzy świadczyliby taką pomoc, wymaga zapewnienia gminom dodatkowych środków finansowych, w projekcie natomiast nie wskazano ich źródła.
Pierwsze czytanie projektu nowelizacji odbyło się 8 maja bieżącego roku w Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Projekt trafił do dalszych prac w stałej podkomisji do spraw ustrojowych.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym
Autor: Anna Krajewska
Źródła: www.rp.pl, materiały sejmowe
22 lutego bieżącego roku do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, w którym przewidziano nałożenie na gminy zadania udzielania darmowej pomocy prawnej najuboższym. Ma ona obejmować pomoc prawną na etapie przedsądowym (np. porady prawne, opinie prawne, sporządzanie pism procesowych itp.). Z jej zakresu będzie natomiast wyłączone zastępstwo prawne i procesowe, bo – jak czytamy w uzasadnieniu projektu – wiązałoby się to „z utrudnieniami logistycznymi oraz zbyt dużymi nakładami finansowymi. Pomoc prawna będzie udzielana zatem tylko w formie podstawowej.” Osoby potrzebujące zastępstwa procesowego albo prawnego będą informowane o możliwości wystąpienia do sądu o przyznanie im pełnomocnika z urzędu.
Skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej w gminie będą mogły osoby wymienione w art. 7 pkt 2-15 ustawy o pomocy społecznej. Chodzi tutaj m. in. o dotkniętych ubóstwem, niepełnosprawnością, bezrobociem, bezdomnością, alkoholizmem lub narkomanią, uchodźców, ofiary przemocy domowej, osoby opuszczające zakłady karne oraz placówki opiekuńczo–wychowawcze, poszkodowanych zdarzeniami losowymi i sytuacjami kryzysowymi, itp. Osoby te – by otrzymać świadczenia z pomocy społecznej – muszą spełnić szereg warunków, w tym poddać się aktualizowanej co 3 lata weryfikacji kryteriów dochodowych; kryteria przyznawania pomocy prawnej mają być „adekwatne” do tych wymogów. O zakresie przyznawanej uprawnionym pomocy prawnej będą decydować poszczególne gminy. „W najprostszym założeniu pomoc prawna może być świadczona przez radcę prawnego bądź adwokata zatrudnionego w siedzibie urzędu gminy (np. na zasadach pełnienia dyżuru w wyznaczonych terminach).” Obowiązek świadczenia darmowej pomocy prawnej osobom niezamożnym ma wchodzić w zakres zadań własnych gminy; działalność ta będzie w całości finansowana z budżetu gminnego.
Wobec braku systemowych rozwiązań dotyczących darmowej pomocy prawnej dla najuboższych, podjęcie próby całościowego uregulowania tej kwestii to z pewnością krok w dobrym kierunku. Propozycje rozwiązań zawarte w opisywanym projekcie budzą jednak pewne zastrzeżenia. Nie uwzględniono w nim na przykład odniesienia do już istniejących regulacji, w ramach których niektórym grupom osób w trudnej sytuacji życiowej (np. kobietom w ciąży lub osobom lub rodzinom wykazującym potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu problemów życiowych) przysługuje pomoc obejmująca m. in. poradnictwo prawne. Brak „zgrania” projektowanych przepisów z unormowaniami już obowiązującymi może wprowadzić chaos w regulacjach. Posłowie z Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, do której trafił projekt, wskazują również, że nie został on w zasadzie skonsultowany z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego; uwagi do niego zgłosiły tylko nieliczne samorządy. Istotnym problemem są też kwestie finansowania pomocy prawnej: zatrudnienie odpowiedniej liczby prawników, którzy świadczyliby taką pomoc, wymaga zapewnienia gminom dodatkowych środków finansowych, w projekcie natomiast nie wskazano ich źródła.
Pierwsze czytanie projektu nowelizacji odbyło się 8 maja bieżącego roku w Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Projekt trafił do dalszych prac w stałej podkomisji do spraw ustrojowych.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym
Autor: Anna Krajewska
Źródła: www.rp.pl, materiały sejmowe
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.