Ustawa o dostępie do informacji publicznej to jeden z ważniejszych aktów normatywnych tworzących ramy prawne dla partycypacji publicznej. Jest ona głównym  – choć nie jedynym – aktem prawnym regulujący kwestie związane z udostępnianiem obywatelom informacji o planach i działaniach organów władz publicznych, w tym o obowiązującym i tworzonym przez nie prawie. Poza wspomnianą ustawą, kwestie dotyczące dostępu do informacji publicznej normują dziesiątki ustaw i rozporządzeń, ustanawiających odrębne zasady i tryb udostępniania tego rodzaju informacji lub zawierających odesłania do ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Mimo rozległych unormowań, w polskich uregulowaniach związanych z udostępnianiem informacji publicznej wciąż mamy do czynienia z istotną luką. Dotyczy ona kwestii ponownego wykorzystania informacji publicznej. Informacje tego rodzaju zamieszczane w Biuletynach Informacji Publicznej poszczególnych podmiotów są organizowane w formie baz danych, w związku z czym mogą podlegać ochronie na mocy ustawy o ochronie baz danych. Część udostępnianych treści – np. raporty czy opinie sporządzane na zlecenie podmiotów sektora publicznego – jest z kolei chroniona na podstawie przepisów prawa autorskiego. Pojawia się zatem problem wykorzystywania informacji publicznych przez tych, którym zostały one udostępnione. Prawo do udostępnienia takich informacji nie jest bowiem jednoznaczne z możliwością rozporządzania nimi na prawach właściciela. W praktyce, problem ten dotyczy podmiotów, które  na podstawie publicznie udostępnianych informacji wytwarzają własne produkty czy usługi, np. w oparciu o publikowane w BIP zbiory przepisów prawnych tworzą systemy informacji prawnej.

17 maja bieżącego roku Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej, która ma uzupełnić wskazaną lukę. Obowiązek wprowadzenia takiej regulacji przez polskiego prawodawcę wynika z unijnej dyrektywy 2003/98/WE w sprawie ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego. Termin jej implementacji minął w 2005 roku; Polska jest jedynym krajem, który nie wdrożył jeszcze przewidzianych w niej rozwiązań. Główne zasady, jakimi powinien kierować się prawodawca krajowy implementując dyrektywę, to m. in. zasada niedyskryminacji, zakaz umów na wyłączność oraz zasada transparentności warunków ponownego wykorzystania informacji.

W projekcie założeń do nowelizacji przewidziano, że utworzone zostanie centralne, skatalogowane repozytorium, w którym będą zamieszczane, przechowywane i udostępniane zasoby informacyjne szczególnie istotne dla rozwoju innowacyjności (nie tylko gospodarczej, ale również społecznej); nie znajdą się w nim natomiast dane pochodzące z rejestrów (np. KRS czy Regon). Repozytorium będzie można przeszukiwać za pomocą sieci internetowej. Jasno określone zasady ponownego wykorzystywania informacji publicznej – jak podkreślają autorzy założeń – powinny przełożyć się na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw, których produkty i usługi opierają się na informacjach pochodzących z sektora publicznego. Uzupełnienie obecnej luki może też „przysłużyć do zwiększenia współpracy administracji państwowej z obywatelami, przy wykorzystywaniu informacji publicznej. Zasoby publiczne mogą w szczególności być wykorzystywane przez wyspecjalizowane w tym zakresie małe i średnie firmy, oraz przez inicjatywy obywatelskie tworzące rozwiązania społeczne. Ich rozwój był dotychczas ograniczony przez bariery dla dostępu i ponownego wykorzystania tych informacji, które ustawa znosi.”

Podstawowym nośnikiem informacji publicznych przekazanych do ponownego wykorzystania będą Biuletyny Informacji Publicznej. Zamieszczenie w BIP określonych informacji publicznych będzie oznaczało domniemanie bezwarunkowego prawa do ich wykorzystania (co znacznie usprawni cały proces), chyba że warunki korzystania zostaną wprost wskazane w biuletynie. W założeniach do projektu nowelizacji przewidziano także możliwość pobierania opłat za udostępnienie informacji publicznej do ponownego wykorzystania. Mają one być adekwatne do kosztów poniesionych w związku z przekazaniem informacji w określony sposób oraz uwzględniać komercyjny lub niekomercyjny cel ponownego ich wykorzystania.

Z powodu niedopełnienia w terminie obowiązku implementacji dyrektywy 2003/98/WE, projekt nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej – jak deklarują przedstawiciele MSWiA – jest traktowany priorytetowo. Rząd planuje, że zostanie on przyjęty jeszcze przed końcem kadencji Sejmu.

Projekt zmiany ustawy o dostępie do informacji publicznej

Autor: Anna Krajewska

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas