Zbiórki, to jeden z najstarszych mechanizmów zaangażowania obywateli w życie publiczne. Dzięki niemu każdy może mieć swój udział w rozwiązywaniu różnorakich problemów społecznych, czy pomocy konkretnym potrzebującym. Zbiórki publiczne najczęściej mają cele charytatywne – są powiązane z potrzebą pomocy chorym, ubogim, czy niepełnosprawnym. Zdarzają się jednak również zbiórki na cele edukacyjne, religijne, a nawet rekreacyjne. Zbiórki publiczne spełniają jednocześnie wiele innych funkcji. Są na przykład jedną z metod finansowania działalności organizacji pozarządowych. Żeby uzmysłowić sobie jak ważne i wszechstronne zastosowanie mają zbiórki publiczne, wystarczy przywołać Fundację Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Mogła ona powstać i funkcjonuje dzięki jednej z największych, corocznych zbiórek publicznych w kraju, łączącej wielu ludzi chcących wspomóc służbę zdrowia w zakresie opieki nad dziećmi.
Od paru lat coraz głośniej mówi się o konieczności zmian w prawie regulującym zbiórki publiczne. Przepisy obecnie obowiązującej ustawy przetrwały w postaci prawie niezmienionej od okresu międzywojennego. To kolejny dowód na fachowość przedwojennych legislatorów. Jednak w wielu punktach dzisiejsze realia trudno jest podporządkować regulacjom z innej epoki. W świetle ustawy o zbiórkach publicznych z 1933 roku, każdy apel o wsparcie, skierowany do ogółu potencjalnych ofiarodawców, za pośrednictwem środków masowego przekazu (czyli radia, prasy, telewizji, internetu, czy bilbordów) powinien być automatycznie uznany za zbiórkę publiczną. Tak szeroki zakres przedmiotowy ustawy powoduje problemy interpretacyjne. Te przekładają się na trudności w zaprojektowaniu przepisów wykonawczych, które ma obowiązek przygotować minister właściwy ds. administracji publicznej. Stąd też obowiązujące rozporządzenia dają urzędnikom duży zakres uznaniowości w decyzjach dotyczących wydawania pozwoleń na zbiórki, egzekwowania rozliczeń, czy nakładania kar za bezprawne wykorzystanie tego mechanizmu.
Co roku wokół zbiórek publicznych wybuchają konflikty i nieporozumienia. Problemy z funkcjonowaniem przepisów o zbiórkach publicznych podnosiła wielokrotnie Rada Działalności Pożytku Publicznego, czy Forum Darczyńców. W odpowiedzi na te głosy przygotowano projekt założeń nowelizacji ustawy o zbiórkach publicznych. Założenia przewidują między innymi zmiany w regulacjach dotyczących trybu udzielania zezwoleń na zbiórki, sprawozdawczości, kontroli przebiegu zbiórek oraz pokrywania ich kosztów organizacyjnych.
Założenia na razie nie zawierają propozycji kształtu konkretnych przepisów, niemniej w zakresie uproszczenia trybu udzielania zezwoleń na zbiórkę, przewiduje się na przykład rezygnację z konieczności opiniowania wniosku o zezwolenie przez ministra spraw zagranicznych, w sytuacji, gdy zbiórka ma być prowadzona w związku z działaniami prowadzonymi poza granicą Polski. To z pewnością ułatwi przeprowadzanie zbiórek przez takie organizacje jak Polska Akcja Humanitarna.
Minister spraw wewnętrznych na nowo określi też kształt wniosku o pozwolenie na zbiórkę – ma być prostszy. Co do kontroli nad przebiegiem zbiórek, jeśli ustawa zostanie znowelizowana minister spraw wewnętrznych określi w formie rozporządzenia sposoby przeprowadzania zbiórek, w tym między innymi wyglądu legitymacji i puszek kwestarskich, skarbon, cegiełek, itp., jak również miejsc, gdzie zbiórki będą mogły być przeprowadzane (zbiórki domokrążne na przykład będą mogły być przeprowadzane tylko wyjątkowo).
Ponadto znowelizowana ustawa określi minimalne wymogi dotyczące sprawozdań z realizacji zbiórek publicznych oraz informowania o sposobie wykorzystania zgromadzonych środków. Odnośnie kosztów przeprowadzania zbiórek publicznych, jak wiadomo, i dziś jest możliwe pokrycie ich przynajmniej do pewnego stopnia z zebranych środków (zwykle nie więcej niż ponad 10 proc. zgromadzonej kwoty). Regulacje w tej kwestii są jednak nieprecyzyjne. Ustawa zapewne określi zatem limity, do których koszty zbiórek będą mogły być pokrywane z gromadzonych funduszy. Celem projektodawców z pewnością będzie ograniczenie ich do minimum, co zostało już zadeklarowane w założeniach.
Wydaje się zatem, że zmiany w ustawie o zbiórkach publicznych będą dość głębokie. Niebawem zapewne ujrzymy projekt nowelizacji. Wówczas łatwiej będzie można określić na ile wpłynie on na możliwości korzystania z tej formy uczestnictwa w życiu publicznym.
Projekt zmiany ustawy o zbiórkach publicznych
Autor: Grzegorz Makowski
Źródła: materiały własne
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tekst pochodzi ze stron Projektu "KOMPAS" realizowanego przez Instytut Spraw Publicznych (www.isp.org.pl/kompas) i finansowanego przy udziale środków Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe.
