Jednym ze sposobów artykułowania przez obywateli opinii i postulatów jest składanie petycji do organów władzy publicznej. O instytucji petycji mówi art. 63 Konstytucji RP z 1997 roku, zgodnie z którym „każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej.”. W dalszej części przepisu konstytucyjnego zawarto delegację do ustawowego uregulowania kwestii związanych z prawem do petycji, która jednak do tej pory nie została (w pełni) zrealizowana. Prace nad ustawą normującą prawo petycji toczyły się od dłuższego czasu w Senacie; 20 grudnia 2013 r. do senacki projekt ustawy o petycjach trafił do laski marszałkowskiej.
Projekt reguluje składanie i rozpatrywanie petycji, sposób postępowania oraz właściwość organów w sprawach dotyczących petycji. Powstał on jako realizacja postulatów i uwag organizacji społecznych kierowanych do Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, do tej pory jedyne przepisy ustawowe odnoszące się do prawa do petycji można znaleźć w kodeksie postępowania administracyjnego. Stanowią one, „iż zagwarantowane każdemu w Konstytucji RP prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych realizowane jest na zasadach określonych przepisami działu VIII. Zgodnie z jego postanowieniami petycje, skargi i wnioski mogą być składane do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Ponadto wymieniona ustawa stanowi, że petycje, skargi i wnioski można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą.” W dalszych przepisach k.p.a. (podobnie jak w przepisach wykonawczych) nie ma już jednak mowy o petycjach, a jedynie o skargach i wnioskach. Projektowana ustawa stanowi zatem uzupełnienie tej luki.
Zgodnie z unormowaniami zawartymi w projekcie, petycje (w interesie publicznym, podmiotów ją składających lub podmiotów trzecich za ich zgodą) będą mogły składać osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne pozbawione osobowości prawnej, a także grupy wymienionych podmiotów. W ostatnim przypadku, grupa składająca petycję będzie wyznaczała swojego przedstawiciela, któremu mają przysługiwać określone w ustawie prawa i obowiązki podmiotu wnoszącego petycję. Petycje będzie można kierować do organów władzy publicznej oraz do organizacji lub instytucji społecznych, wykonujących zadania zlecone z zakresu administracji publicznej. Petycja będzie mogła dotyczyć żądania ustanowienia lub zmiany przepisów prawa, podjęcia decyzji lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji podmiotu rozpatrującego petycję. Składanie petycji ma się odbywać w formie pisemnej lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej na adres poczty elektronicznej wskazany na stronie internetowej adresata petycji bądź obsługującego go urzędu. Adresat petycji, jeżeli uzna, że sprawa, której ona dotyczy, nie leży w jego właściwości, będzie obowiązany przekazać petycję do właściwego podmiotu, informując o tym jej autorów.
W odniesieniu do postępowania w sprawach petycji ma obowiązywać zasada transparentności i jawności. W związku z tym, na stronie internetowej podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego niezwłocznie zamieszczana będzie informacja zawierająca zwięzły opis treści nadesłanej do niego petycji, jej skan, datę wpływu oraz imię i nazwisko albo nazwę podmiotu wnoszącego petycję lub podmiotu, w interesie którego petycja jest składana. Podmiot składający petycję będzie jednak mógł zastrzec, by jego dane osobowe zostały utajnione. Informacja o petycji będzie niezwłocznie aktualizowana o dane dotyczące przebiegu postępowania, w szczególności dotyczące zasięganych opinii, przewidywanego terminu oraz sposobu załatwienia petycji. Petycje powinny być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia ich złożenia. W przypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od podmiotu zobowiązanego do rozpatrzenia petycji, będzie jednak możliwe wydłużenie tego terminu – maksymalnie o 3 miesiące. Podmiot rozpatrujący petycję będzie zawiadamiać podmiot wnoszący petycję o sposobie jej załatwienia wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
W projekcie przewidziano również instytucję petycji wielokrotnej: jeżeli w ciągu miesiąca od otrzymania petycji przez określony podmiot trafią do niego dalsze petycje dotyczące tej samej sprawy, podmiot ten będzie mógł zarządzić łączne rozpatrywanie petycji. Wprowadzono poza tym rozwiązanie mające „na celu zapobieżenie wielokrotnemu rozpatrywaniu tych samych spraw, spowodowanych uporczywym wnoszeniem petycji niezawierających żadnych nowych treści, lecz ponawianych z niewiedzy lub pobudek pieniackich. W takim przypadku rozpatrujący petycję będzie mógł pozostawić ją bez rozpatrzenia (o ile petycja ta nie powołuje się na nowe fakt lub dowody nie znane przedtem podmiotowi rozpatrującemu petycję), ale jednocześnie musi poinformować składającego petycję o poprzednim sposobie jej załatwienia.” Projektowana ustawa zawiera także przepisy dotyczące petycji składanych do Sejmu i Senatu. Będą one rozpatrywane przez właściwą komisję wskazaną w regulaminie tych organów.
Na razie projekt został skierowany do zaopiniowania przez sejmowe Biuro Legislacyjne i Biuro Analiz Sejmowych. W razie jego przyjęcia, zawarte w nim rozwiązania wejdą w życie po upływie sześciomiesięcznego vacatio legis.
Autor: Anna Krajewska
Źródła: www.rp.pl, materiały sejmowe
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
