16 czerwca bieżącego roku Prezydent podpisał uchwaloną przez Sejm na posiedzeniu 26 maja nowelizację ustawy o samorządzie gminnym, na mocy której mieszkańcy uzyskają wpływ na kształt granic jednostek samorządowych. O projekcie nowelizacji pisaliśmy już w naszym Biuletynie, gdy w październiku ubiegłego roku trafił on do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. Następnie prace nad nim toczyły się w Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej; projekt został przyjęty przez Sejm 15 kwietnia bieżącego roku i trafił do Senatu, który naniósł do niego kilka poprawek. Część z nich została przez Sejm zaakceptowana; chodzi o zmiany precyzujące, kto wykonuje zadania i kompetencje organów nowo utworzonej gminy.

Przypomnijmy krótko, że w ramach nowelizacji wprowadzono rozwiązanie, które umożliwi mieszkańcom występowanie z inicjatywą utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic jednostki. Będzie ona realizowana w formie referendum lokalnego; prawo zainicjowania takiego referendum ma przysługiwać co najmniej 15 mieszkańcom jednostki wyposażonym w prawo wybierania do rady gminy. Do tej pory udział mieszkańców w podejmowaniu decyzji o granicach gminy sprowadzał się do (obowiązkowych w tym przypadku) konsultacji społecznych organizowanych przez jednostkę samorządową; wynik konsultacji – jak zwykle – nie był wiążący dla władz. Po wejściu w życie znowelizowanych przepisów, rozstrzygające referendum lokalne będzie podstawą do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia jej granic.

W nowelizacji określono również przypadki, w których – pomimo stosownego wniosku mieszkańców – referendum nie zostanie przeprowadzone. Stanie się tak, jeżeli z analiz przeprowadzonych przed referendum wynika, że dochody podatkowe na mieszkańca gminy w zmienionych granicach lub gminy utworzonej byłyby niższe od najniższych dochodów podatkowych na mieszkańca ustalonych dla poszczególnych gmin zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Drugą sytuacją, która spowoduje, że referendum się nie odbędzie, jest ustalenie, że gmina w zmienionych granicach lub gmina utworzona byłaby mniejsza od najmniejszej pod względem liczby mieszkańców gminy w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego ogłoszenie rozporządzenia (o zmianie granic lub utworzeniu nowej gminy). Analizy, na podstawie których stwierdza się, że zachodzi któraś z tych dwóch sytuacji, będzie przeprowadzał właściwy wojewoda.

W przypadku utworzenia nowej gminy, władzę będzie sprawował w niej pełnomocnik do spraw utworzenia gminy, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody złożony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji. Do momentu powstania nowej gminy, zadaniem pełnomocnika będzie przygotowanie organizacyjne i prawne gminy do wykonywania zadań publicznych. Z dniem utworzenia nowej jednostki, pełnomocnik ma wykonywać zadania i kompetencje organów gminy do czasu, gdy zostaną one wyłonione w wyniku wyborów.

Nowelizacja wejdzie w życie 14 lipca br. 


Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym

Autor: Anna Krajewska

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas