Aktualności

Tekst:

Instytut Spraw Publicznych

Podziel się

Biuletyn Kompas - Nowa o ustawa o stowarzyszeniach (zrzeszeniach), cz. 2


Kontynuujemy temat senackiego projektu ustawy o zrzeszeniach, który ma zastąpić w przyszłości obowiązującą dziś ustawę prawo o stowarzyszeniach.

Nowe procedury zakładania stowarzyszeń

Każdy kto kiedykolwiek próbował założyć stowarzyszenie doskonale wie, że nie jest to łatwa procedura. W projekcie zawartych jest kilka rozwiązań, które potencjalnie mogą poprawić sytuację w tym zakresie. Proponuje się na przykład, aby procedury rejestracyjne mogły się dokonać tylko na podstawie statutu i listy założycieli. Nie będzie konieczne przedstawienie składu zarządu.

Interesującym rozwiązaniem jest formuła „stowarzyszenia w organizacji”. Od chwili uchwalenia statutu i powołania zarządu, ale jeszcze przed zakończeniem procedury rejestracyjnej takie stowarzyszenie będzie mogło już działać, nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.

Dziwić natomiast może przepis mówiący o tym, że zarówno stowarzyszenia (odpowiednik dzisiejszych stowarzyszeń rejestrowych) jak stowarzyszenia zwykłe (czyli wedle dziś obowiązujących przepisów, najprostsza forma zrzeszenia) będą podlegać obowiązkowi rejestracji w KRS. Zwolnione z tego wymogu będą wyłącznie wspomniane wcześniej związki partnerskie i zrzeszenia nierejestrowe.

Nowe zasady działalności

Wiele przepisów projektu dotyczy ładu korporacyjnego wewnątrz stowarzyszeń. Stowarzyszenia będą miały obowiązek wyłaniania władz zarządzających (jednoosobowych bądź kolegialnych). Te, które będą miałby więcej niż 10 członków będą zobowiązane do posiadania organu badającego sprawozdania z działalności. Powyżej 25 członków stowarzyszenie będzie musiało ustanowić wewnętrzny organ kontroli.

Ciekawym rozwiązaniem jest propozycja sprawowania najwyższej władzy w stowarzyszeniach nie tylko poprzez walne zgromadzenie członków, ale także przez zgromadzenie delegatów. Taki mechanizm z pewnościom ułatwiłby funkcjonowanie dużym podmiotom.

Duża część przepisów dotyczy praw i obowiązków członków stowarzyszeń. Wedle projektu zagwarantowane członkom ma być na przykład prawo do podejmowania uchwał (według zasady – każdemu członkowi jeden głos) oraz bierne prawo wyborcze władz zrzeszenia. Rzecz niby oczywista, ale projektodawcy uznali za stosowne uwypuklić to w proponowanej ustawie.

Wiele regulacji zawartych w projekcie dotyczy kwestii sprawowania nadzoru członków nad funkcjonowaniem stowarzyszeńnia (zwłaszcza tych większych). Art. 31 ust. 1 mówi na przykład, że każdemu członkowi przysługuje prawo kontroli, a w szczególności prawo wglądu w księgi i dokumenty oraz do żądania wyjaśnień od zarządu. To interesujące rozwiązanie, szkoda tylko, że kolejne ustępy tego samego artykułu tworzą wiele pretekstów, aby taką bezpośrednią kontrolę zarządów ze strony członków wyłączyć (np. zarząd będzie mógł odmówić jakichkolwiek wyjaśnień, jeśli uzna, że mogłoby to godzić w „interes stowarzyszenia”). Ostatecznie członkowie mają otrzymać również możliwość skarżenia odmów dotyczących udzielania informacji bezpośrednio do sądów rejestrowych.

Ciekawostką jest przepis mówiący o tym, że statut może przewidywać nakładanie na członków obowiązku świadczenia pracy społecznej. Dziś w zasadzie aktywność w ramach stowarzyszenia jest zupełnie dobrowolna, co nawiasem mówiąc w praktyce skutkuje tym, że większość członków stowarzyszeń to „martwe dusze”. W kontekście tego pomysłu otwarte pozostaje pytanie, czy możliwość „przymuszania” członków do pracy społecznej, przy pomocy statutu przyczyni się do wzrostu, czy też do spadku aktywności.

Uwagę zwracają dość precyzyjne przepisy regulujące kwestię tworzenia jednostek terenowych stowarzyszenia i możliwości uzyskiwania przez nie odrębnej osobowości prawnej (wszystkie te kwestie będą musiały być uregulowane w statucie). Projekt opisuje również dość rozlegle procedurę likwidacji stowarzyszenia. Będzie ono mogło się rozwiązać na podstawie uchwały walnego zgromadzenia lub w drodze postępowania sądowego, które dodatkowo będzie mogło zostać wszczęte na wniosek członka, gdy liczba członków spadnie poniżej limitu wymaganego do założenia stowarzyszenia lub gdy nie stworzy ono wymaganych organów w ciągu roku, gdy powstanie taki wymóg.

Nadzór nad stowarzyszeniem w zasadzie pozostawiony jest członkom i sądowi, który na wniosek prokuratury może upominać władze stowarzyszenia, uchylać uchwały niezgodne z prawem lub statutem, rozwiązać jeśli uporczywie narusza ono prawo, zawiesić zarząd i ustanowić kuratora. Projekt zawiera również przepis mówiący o tym, że jeśli zrzeszenie (w tym również stowarzyszenie) wykorzysta środki publiczne (np. dotacje) niezgodnie z ich przeznaczeniem lub nie wywiąże się z obowiązków sprawozdawczych wobec właściwych organów i społeczeństwa (w myśl przepisów projektu ma bowiem obowiązek upubliczniać swoje sprawozdania we własnym zakresie), wówczas może stracić możliwość ubiegania się o wsparcie z tego źródła na okres kolejnych 3 lat.

Poza tym ustawa ma gwarantować możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach podobnych do dotychczasowych. Zrzeszenia będą mogły oczywiście wykonywać także działalność i uzyskiwać status pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego.

W projekcie zawartych jest jeszcze wiele istotnych zmian, których nie sposób omówić na kilku stronach. Zachęcamy jednak do uważnej lektury projektu, tym bardziej, że prace nad nim wyraźnie nabierają tempa.

Co dalej?

Niniejszy tekst nie miał ambicji omówić, czy poddać krytyce zaproponowanego zaproponowany przez senatorów projektu ustawy o zrzeszeniach. Jego celem było jedynie zasygnalizowanie niektórych, istotnych zdaniem autora, elementów. Jak wspomniano na początku, projekt jest zaledwie pierwszą wersją, a jego twórcy deklarują otwarcie na postulaty.

W momencie, gdy kończono pracę nad tą informacją, Kancelaria Senatu RP ogłosiła właśnie konsultacje społeczne dotyczące projektu ustawy o zrzeszeniach. Zainteresowani mogą zgłaszać swoje uwagi na adres krysiak@nw.senat.gov.pl do 3 grudnia br. Na kolejnym posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi nadesłane uwagi zostaną poddane dyskusji wraz z twórcami projektu.

Autor: Grzegorz Makowski

Źródła: materiały własne


 

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 

Tekst pochodzi ze stron Projektu "KOMPAS" realizowanego przez Instytut Spraw Publicznych (www.isp.org.pl/kompas) i finansowanego przy udziale środków Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe.

Zapisz się do newslettera
Newsletter