Referendum lokalne to jeden z najbardziej „zaawansowanych” instrumentów partycypacji publicznej, pozwalający mieszkańcom jednostki samorządowej na bezpośrednie podejmowanie decyzji dotyczących lokalnej polityki. Chodzi tutaj zarówno o decyzje odnoszące się do spraw dotyczących danej wspólnoty – w tym istotnych spraw dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę – jak i decyzje dotyczące odwołania organów władz samorządowych pochodzących z wyborów. Chociaż referendum lokalne może być skutecznym sposobem wprowadzania pożądanych przez mieszkańców zmian w jednostce samorządowej – a może właśnie z tego powodu – procedura jego przeprowadzenia jest stosunkowo skomplikowana. 15 maja br. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał wyrok dotyczący skargi na uchwałę rady gminy C. w przedmiocie referendum gminnego w sprawie odwołania wójta gminy (sygn. akt II SA/Wa 447/13), w którym zwrócił uwagę na istotne wymogi, jakie muszą być spełnione, by referendum mogło dojść do skutku.
Skargę, w której zapadło omawiane orzeczenie, wniósł do sądu wójt gminy C., zarzucając uchwale dotyczącej referendum w sprawie jego odwołania szereg uchybień. Między innymi, skarżący wskazał, że w uchwale nie podano terminu, w jakim referendum miałoby się odbyć, nie określono wzoru karty do głosowania ani wzoru nakładek w alfabecie Braille’a, nie zawierała ona również kalendarza czynności związanych z przeprowadzeniem referendum. Zamiast tego, w uchwale zapisano, że „termin przeprowadzenia referendum, wzór i treść karty do głosowania oraz kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum określi Komisarz Wyborczy.” Sąd ocenił jednak, że zawarcie w uchwale takiego postanowienia nie zmienia w żaden sposób faktu, że nie określono w niej wymaganych prawem elementów, co stanowi istotne naruszenie prawa.
Innym zarzutem podniesionym przez skarżącego było nieprecyzyjne brzmienie pytania referendalnego. Sąd zgodził się z tą opinią i ocenił, że pytanie, jakie zadano mieszkańcom gminy C. w referendum, „nie określa (…) w sposób jasny i czytelny tego, z jakiej funkcji skarżący miałby zostać odwołany. Oczywiście całokształt sprawy sprawia, że można domyślać się tego, że intencją pytającego jest nawiązanie do odwołania skarżącego z funkcji Wójta Gminy C. Niemniej jednak, pytanie stawiane w referendum powinno być sformułowane w taki sposób, aby nie zachodził nawet cień wątpliwości co do tego, czego w istocie pytanie dotyczy.” Wszystkie te uchybienia spowodowały, że uchwała w sprawie referendum okazała się nieważna. Na marginesie można dodać, że referendum w sprawie odwołania wójta gminy C. już zdążyło się odbyć w lutym b.r., a więc zanim WSA wydał omawiane orzeczenie. I ono jednak okazało się nieważne z powodu zbyt niskiej frekwencji: prawie 80% mieszkańców uprawnionych do głosowania postanowiło nie brać w nim udziału.
Autor: Anna Krajewska
Źródła: www.samorzad.pap.pl, http://orzeczenia.nsa.gov.pl
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
