Eksperci skupieni wokół prezydenta Komorowskiego planują wdrożenie na poziomie lokalnym instytucji inicjatywy ludowej. Tymczasem istnieją już samorządy, gdzie ten mechanizm partycypacji obywateli w życiu publicznym jest praktykowany, a nawet uregulowany w prawie miejscowym.

Czym jest inicjatywa ludowa? Ujmując rzecz w skrócie jest to instytucja pozwalająca obywatelom na przedkładanie organom władzy, mającym prawo do inicjatywy legislacyjnej (w przypadku Polski jest to parlament), projektów aktów prawnych. Przy czym jest to również mechanizm gwarantujący, że obywatelskie projekty aktów prawnych będą co najmniej procedowane według ogólnych zasad (tego, że zostaną uchwalone oczywiście zagwarantować się nie da).

Konstytucja RP opisuje inicjatywę ludową w art. 118. Dokładniej jest ona uregulowana w ustawie o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. Te przepisy dotyczą wyłącznie możliwości przedkładania obywatelskich projektów ustaw. Nie sankcjonują one działania inicjatywy ludowej w ramach procesu stanowienia prawa miejscowego. Jednocześnie nie istnieją żadne przeszkody, aby przenieść ten mechanizm na poziom lokalny. Niedawno taki postulat zgłoszono, w ramach Forum Samorząd Terytorialny dla Polski, działającego przy Prezydencie RP. Jeśli miałby one zostać spełnione, lokalna inicjatywa ludowa zyskałaby podstawę ustawową. Ale i bez niej używanie tego mechanizmu w ramach lokalnego procesu legislacyjnego jest możliwe, czego dowodzi przykład powiatu piaseczyńskiego.

W obowiązującym statucie tego starostwa zapisano dokładnie to, za czym optują prezydenccy eksperci. Paragraf 24 ust. 1 pkt. 8 Statutu Powiatu Piaseczyńskiego przewiduje, że oprócz typowych organów samorządu (zarząd, grupa radnych) posiadających inicjatywę legislacyjną, projekt uchwały może zgłosić również grupa pięciuset mieszkańców powiatu, którym przysługuje czynne prawo wyborcze. Przy czym nie muszą oni, tak jak to jest w przypadku inicjatywy ludowej na szczeblu krajowym, zawiązywać w tym celu specjalnego komitetu. Wystarczy, że wraz z treścią projektu uchwały złożą listę osób ją popierających (wraz z numerem PESEL i własnoręcznym podpisem) i wskażą przedstawicieli reprezentujących grupę. W odróżnieniu od projektów uchwał przedkładanych przez inne organy, te powstałe w ramach inicjatywy obywatelskiej nie muszą być zaopiniowane przez Zarząd. Przewodniczący rady powiatu ma ponadto obowiązek umieścić propozycje uchwał składanych przez mieszkańców w ciągu 3 miesięcy od ich zgłoszenia. Reszta procedur dotyczących obywatelskich projektów uchwał jest dokładnie taka sama jak przypadku innych przedłożeń. Muszą one m.in. zachowywać odpowiednią strukturę określoną w statucie, zawierać uzasadnienie oraz opis przewidywanych skutków (w tym również oszacowanie konsekwencji budżetowych – lokalny odpowiednik Oceny Skutków Regulacji). W przypadku, gdy uchwała powoduje skutki finansowe, musi zostać zaopiniowana przez biuro prawne i skarbnika starostwa – ten sam wymóg stosuje się do projektów obywatelskich.

Nie mamy dokładnych informacji o tym jak w praktyce sprawdza się lokalna inicjatywa ludowa w powiecie piaseczyńskim. Niemniej przykład ten dowodzi, że zdarza się, iż lokalne społeczności wyprzedzają w innowacyjności decydentów ze stolicy. Projektując rozwiązania ustawowe, warto być może skorzystać z tych doświadczeń.

Autor: Grzegorz Makowski

Źródła: materiały własne, BIP Starostwa Powiatowego w Piasecznie


Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
 

 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 

Tekst pochodzi ze stron Projektu "KOMPAS" realizowanego przez Instytut Spraw Publicznych (www.isp.org.pl/kompas) i finansowanego przy udziale środków Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe.