W ostatnim dniu czerwca Sejm uchwalił zmiany w ustawie o działalności pożytku publicznego. Prace nad tą nowelizacją przeszły bez większego echa, ponieważ miała ona dość ograniczony i raczej techniczny charakter. Dotyczyła problematyki sprawozdawczości, czy funkcjonowania mechanizmu jednoprocentowego.
Jednocześnie część nowych przepisów wiąże się z interesującą nas kwestią udziału obywateli w życiu publicznym. Bądź co bądź, jak pokazują wszelkie badania, a także monitoring prowadzony w ramach projektu „Decydujmy razem”, to właśnie poprzez organizacje pozarządowe obywatele często najefektywniej włączają się w życie publiczne. Zatem zmiany, które wpływają na sytuację prawną trzeciego sektora mniej lub bardziej pośrednio przekładają się na prawne uwarunkowania partycypacji. Tak jest i w tym przypadku. Warto w tym miejscu wspomnieć o kilku nowościach.
We wspomnianej nowelizacji doprecyzowuje się między innymi przepisy regulujące wykonanie sprawozdań z realizacji programów współpracy z organizacjami pozarządowymi. Częstokroć, zwłaszcza w przypadku małych samorządów, są to jedyne dokumenty, które powstają w partycypacyjny sposób. W art. 5a dodano zapis wyraźnie wskazujący, że oprócz tego, że roczne programy współpracy mają być przyjmowane w ramach konsultacji społecznych, to sprawozdania z nich muszą być publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej (podobnie jak i same programy). Niestety, dla wielu samorządów brak tego jednoznacznego wskazania był wystarczającym argumentem, aby programów nie upubliczniać. Jest to o tyle niepokojące, że dostęp do informacji to główny warunek uczestnictwa w życiu publicznym.
Inna propozycja sprzyjająca transparentności włączania obywateli w życie publiczne zmierza do doprecyzowania zasad zlecania lokalnym organizacjom organizacji konkursów. To ważne rozwiązanie, ponieważ dzięki niemu obywatele mają przynajmniej częściowy wpływ na sposób wydatkowania publicznych pieniędzy. Nowy przepis art. 11 ust. 2b zaproponowany w nowelizacji dokładnie określa, co nie może być przedmiotem zlecenia, m.in.: ogłoszenie konkursu, powołanie komisji, wybór ofert, ogłoszenie wyników i unieważnienie konkursu. Te czynności związane z procedurą konkursową pozostaną w gestii administracji. Jednocześnie, dookreślono procedury wyboru członków komisji konkursowych, tak aby wyeliminować możliwość powstania konfliktu interesów. Jednoznacznie określono, kiedy przedstawiciele organizacji nie mogą wchodzić w skład tych ciał i w jakich sytuacjach komisje mogą funkcjonować bez udziału strony społecznej. Takie doprecyzowanie było potrzebne zwłaszcza ze względu na małe gminy, w których funkcjonuje zaledwie kilka organizacji. Często uniemożliwiało to wypełnienie ustawowego wymogu włączania strony społecznej do komisji. Ważna jest również zmiana dosłownie jednego słowa w art. 15 ust. 2d. Dzięki niej organizacje będą wskazywać członków komisji z ich ramienia. Nie ma tam już mowy o „reprezentantach” organizacji, którzy wcale przez nie nie musieli być do komisji wskazywani.
Inną zamianą wartą odnotowania jest wprowadzenie instytucji uproszczonego sprawozdania finansowego i merytorycznego dla organizacji pożytku publicznego, które w skali roku osiągają przychody nieprzekraczające 100 tys. zł. Takie sprawozdanie, oprócz podstawowych danych o organizacji, ma zawierać ogólne informacje o przychodach z tytułu 1%, sposobach wydatkowani tych pieniędzy, kosztach administracyjnych, działalności zleconej przez administrację publiczną, przeprowadzonych kontrolach. Dokładny wzór sprawozdania ma być określony w odpowiednim rozporządzeniu. Będzie to pewne ułatwienie dla mniejszych organizacji pożytku publicznego, co być może zmotywuje do ubiegania się o ten status więcej organizacji działających lokalnie – na poziomie gminy, czy powiatu. Ta ostatnia zmiana wejdzie w życie dopiero z początkiem 2013 roku.
Autor: Grzegorz Makowski
Źródło: Sejm RP, materiały własne
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas