Inicjatywa lokalna to uregulowana na gruncie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie instytucja umożliwiająca mieszkańcom określonej jednostki samorządowej złożenie do władz danej jednostki (bezpośrednio lub za pośrednictwem organizacji pozarządowych) wniosku o realizację zadania publicznego. Zadania realizowane w ramach inicjatywy lokalnej mogą dotyczyć obszarów wskazanych w art. 19 b ustawy. Są to m.in. przedsięwzięcia dotyczące lokalnej infrastruktury (dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków i obiektów architektury stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego), działalności charytatywnej, podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowych, działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, kultury, sztuki i dziedzictwa narodowego czy też edukacji, oświaty i wychowania.

Zgodnie z przepisami ustawy, tryb i kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej określa organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. W gestii władz samorządowych pozostawiono doprecyzowanie tego, jakiego rodzaju świadczenia będą akceptowane jako wkład własny ze strony mieszkańców, określenie terminów składania wniosków oraz formy, jaką powinien przyjąć wniosek. Szczegółowe kryteria oceny wniosku powinny przede wszystkim uwzględniać wkład pracy społecznej w realizację planowanego przedsięwzięcia, jednak i tutaj organ stanowiący ma pewną swobodę w decydowaniu o tym, co konkretnie będzie brane pod uwagę przy ocenie propozycji mieszkańców. Ustawa zezwala zatem na sporą elastyczność w uregulowaniu kwestii dotyczących inicjatywy w poszczególnych samorządach. Pojawia się jednak pytanie: jak daleko sięga swoboda samorządowych organów stanowiących w tym zakresie? Wojewoda dolnośląski w wydanym 9 lipca br. rozstrzygnięciu nadzorczym (sygn. akt NK-N.4131.124.4.2013.RB) odniósł się do tego właśnie problemu.

Rozstrzygnięcie wojewody odnosi się do uchwały jednej z rad gmin, regulującej tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej. W § 4 uchwały zostały wskazane elementy, jakie powinien zawierać taki wniosek, w § 7 natomiast określono rodzaj powiadamiania o sposobie jego rozpatrzenia (precyzując, że wnioskodawca będzie o tym informowany pisemnie). W opinii organu nadzoru, te właśnie postanowienia naruszają przepisy prawa. Wojewoda wskazał, że zawarta w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie delegacja daje organowi stanowiącemu jedynie prawo do dokonania opisu procedury, przy pomocy której następuje ocena złożonego wniosku dotyczącego inicjatywy lokalnej oraz wskazania, jakie kryteria będą miały zastosowanie przy tej ocenie. Zgodnie z art. 19b ust. 2 ustawy, wniosek o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej stanowi wniosek w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Jeżeli więc k.p.a. nie ustanawia żadnych wymogów, jakie tego rodzaju wniosek powinien spełniać, to również rada gminy nie ma prawa do określania obligatoryjnych elementów jego treści.

Rada wykroczyła także poza swoje uprawnienia regulując formę zawiadamiania wnioskodawcy o sposobie załatwienia jego wniosku, ponieważ i te kwestie zostały już unormowane na gruncie przepisów k.p.a. Kodeks stanowi, że sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego; mogą one też być załatwiane ustnie, jeżeli przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. W ten sposób powinny zatem być rozpatrywane również wnioski o o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej. Organ nadzoru przypomniał przy tym, że akty prawa miejscowego, jako znajdujące się niżej niż ustawy w hierarchii aktów prawnych, nie mogą ingerować w postanowienia ustawowe ani być z nimi sprzeczne.

W związku z przekroczeniem przez radę gminy jej uprawnień ustawowych w zakresie regulowania trybu i kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej wojewoda stwierdził nieważność omawianej uchwały.


Inicjatywa lokalna_rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody


Autor: Anna Krajewska