16 września b.r. do Sejmu trafił przygotowany w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji projekt nowej ustawy o zbiórkach publicznych (nr druku sejmowego 1726). Zmiany, jakie w zakresie zbiórek publicznych wprowadzi nowa ustawa są tak rozległe, że zamiast nowelizacji wymagały one opracowania nowego aktu prawnego.

Przypomnijmy, że obowiązująca do tej pory ustawa została uchwalona w 1933. Przyjęta w niej koncepcja organizacji zbiórki publicznej opiera się na założeniu, że wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub naturze na pewien z góry określony cel wymaga uprzedniego pozwolenia władzy i pozostaje całkowicie pod jego nadzorem. Założenia nowej ustawy są znacząco inne: „Państwo będzie nadal obecne w sferze zbiórek publicznych, aby czuwać nad ich prawidłowością. Jednak darczyńcy uzyskają powszechny, bieżący i łatwy wgląd w zbiórki publiczne prowadzone na terenie kraju – co jest istotnym dodatkowym mechanizmem popularyzującym dobroczynność, ale i wspierającym kontrolę prawidłowości przeprowadzanych zbiórek.” Kontrola społeczna nad zbiórkami będzie możliwa dzięki informatyzacji procesu zgłaszania zbiórek i zamieszczania sprawozdań z nich oraz udostępniania zgłoszeń i sprawozdań do wglądu dla wszystkich zainteresowanych. Nowa ustawa usunie również niejasności prawne odnośnie do możliwości i potrzeby regulowania innych niż tradycyjne formy zbierania ofiar (np. zbiórki przez przelewy na konto).

Przepisy ustawy odnoszą się jedynie do tych zbiórek, w przypadku których przepływ środków jest niemożliwy do prześledzenia; chodzi więc o zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscach publicznych (do puszek, skarbon stacjonarnych i koszy, na ulicy, w parku, na cmentarzu, ale także za zgodą właściciela/posiadacza/kierownika urzędu w restauracjach, zakładach pracy oraz chodzenia od domu do domu itp.). Wyłączone spod reżimu ustawy będą zbiórki, w przypadku których „pozostawiony jest ślad przepływu środków pieniężnych i darów, gdzie ma miejsce ich ewidencjonowanie (przelewy na konta bankowe, wpłaty na konto online, przekazywanie darów za pomocą wirtualnych platform handlowych, wpłaty za pomocą SMS-ów, deklaracje wpłat na wszystkich formularzach związanych z systemem bankowym).” Środki gromadzone w ten sposób są ewidencjonowane i dostępne dla organów kontroli; podmiot prowadzący taką zbiórkę będzie jednak zobowiązany do poinformowania na temat sposobu spożytkowania zebranych pieniędzy. „Zbiórką publiczną nie będzie też publikowanie w mediach, internecie, wysyłanie za pomocą środków komunikacji elektronicznej (mailing, SMS-y) z wykorzystaniem bazy danych (w tym również zakupionej bazy danych) apeli o przekazywanie wpłat na konto, o złożenie zleceń stałych, przelewów na konto bankowe lub o przesłanie SMS-ów na określony numer.”

W ramach zbiórki publicznej będzie można gromadzić środki wyłącznie na cel pozostający w sferze pożytku publicznego oraz na cele religijne. Podmiotami uprawnionymi do pozyskiwania środków w drodze zbiórki publicznej będą organizacje pozarządowe, organizacje kościelne i tworzone przez związki wyznaniowe, prowadzące działalność pożytku publicznego oraz komitety społeczne powołane w celu przeprowadzenia zbiórki publicznej. Komitet społeczny będą mogły utworzyć co najmniej trzy osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, które mają ponosić odpowiedzialność osobistą z tytułu działań komitetu.

„Wymagane w obowiązującej ustawie o zbiórkach publicznych pozwolenie na prowadzenie zbiórek publicznych zostało zastąpione zgłoszeniem, które będzie publikowane na ogólnopolskim portalu zbiórek publicznych,” prowadzonym przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Przeprowadzenie zbiórki będzie wymagało jedynie zgłoszenia jej za pomocą specjalnego formularza, do wyboru: drogą papierową lub elektroniczną. W zgłoszeniu trzeba będzie podać m. in. dane organizatora zbiórki publicznej, cel zbiórki, sposób jej prowadzenia, miejsce, w którym zostanie ona zorganizowana i termin zbiórki. „Zbiórka zostanie umieszczona na elektronicznym portalu zbiórek publicznych po poprawnym wypełnieniu zgłoszenia, dołączeniu wymaganych załączników (…) i przesłaniu w postaci elektronicznej lub papierowej wszystkich dokumentów do ministra właściwego do spraw administracji publicznej.” Zgłoszenie zamieszczane na portalu nie będzie zawierało informacji podlegających ochronie jako dane osobowe.

Podmioty organizujące zbiórkę publiczną będą zobligowane do sporządzenia i przesłania dwóch sprawozdań: z przeprowadzonej zbiórki z podaniem wysokości i rodzaju zebranych ofiar (gotówki i darów rzeczowych) – w ciągu 30 dni od zakończenia zbiórki oraz ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar (gotówki i darów rzeczowych) – w ciągu 3 miesięcy od zakończenia roku obrotowego dla organizacji lub w ciągu roku od zakończenia zbiórki dla komitetów społecznych. „Nieprzesłanie w terminie sprawozdania lub poprawionego sprawozdania, zgodnie z wezwaniem do uzupełnienia braków, będzie skutkowało decyzją o odmowie publikacji kolejnych zgłoszeń przez 3 lata, licząc od upływu terminu przesłania sprawozdania (…). Odmowa publikacji będzie dotyczyła organizatora zbiórki, a w przypadku komitetu społecznego wszystkich jego członków.” Podobnie jak w przypadku zgłoszeń, informacje dotyczące sprawozdań będą publikowane na portalu zbiórek publicznych i dostępne dla wszystkich zainteresowanych.

Twórcy projektu podkreślają, że powstał on w wyniku publicznej debaty z partnerami społecznymi i konsultacji społecznych, w ramach których proponowane na jego gruncie rozluźnienie rygorów dotyczących zbiórek publicznych zyskało poparcie większości uczestników. W razie przyjęcia nowej ustawy, jej przepisy wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Projekt ustawy o zbiórkach publicznych


Autor: Anna Krajewska