Swoboda zrzeszania się to jeden z „warunków brzegowych” partycypacji publicznej, dzięki któremu obywatele mogą artykułować i bezpośrednio realizować swoje interesy. Swoboda ta jest realizowana między innymi poprzez zakładanie rozmaitych stowarzyszeń umożliwiających obywatelom prowadzenie działalności w różnorodnych społecznie użytecznych obszarach i włączanie się w realizowanie zadań publicznych. Aby jednak stowarzyszenia mogły się rozwijać, jedną z kluczowych kwestii jest takie uregulowanie zakresu ingerencji władz publicznych w ich funkcjonowanie, aby – z jednej strony – nie tamować tego rodzaju obywatelskich przedsięwzięć, a drugiej strony natomiast zapewnić ich transparentność i ograniczyć możliwe nadużycia.
Jednym z takich „newralgicznych” obszarów państwowej interwencji jest kontrola nad finansami stowarzyszeń. Środki, z których finansowana jest ich działalność, pochodzą m. in. z ofiarności publicznej, źródeł budżetowych czy darowizn. Jeżeli jednak rygory związane z prowadzeniem spraw finansowych stowarzyszenia są nadmiernie rozbudowane, przekładać się to może na zahamowanie rozwoju tego rodzaju organizacji. Jedną z takich barier tamujących rozwój stowarzyszeń są przepisy dotyczące rachunkowości. Jak wskazują przedstawiciele sektora pozarządowego, drobne ogranizacje niejednokrotnie nie są w stanie podołać wymogom, jakie nakłada na nie obowiązująca obecnie ustawa i w konsekwencji zaprzestają działalności. Nadmiernie rozbudowana administracyjna ingerencja i biurokracja przekłada się więc w tym przypadku na ograniczenie możliwości korzystania z jednego z instrumentów partycypowania w życiu publicznym.
Wiosną bieżącego roku poseł Krzysztof Brejza zwrócił się do ministra finansów z (datowaną na 24 marca) interpelacją nr 21765 w sprawie zasad prowadzenia dokumentacji rachunkowej przez organizacje pozarządowe. Konieczność prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych jest jednym z poważniejszych utrudnień w funkcjonowaniu zwłaszcza niedużych organizacji pozarządowych. Problem ten podnoszono już wielokrotnie przy okazji rozmaitych dyskusji na temat barier prawnych w działalności trzeciego sektora. Jak zauważa poseł Brejza, pod względem wymogów związanych z rachunkowością „polskie prawo jest bardziej restrykcyjne w stosunku do organizacji pozarządowych niż w stosunku do osobowych spółek prawa handlowego. Dysproporcja ta wydaje się nie być uzasadniona.” Autor interpelacji wskazuje również, że sytuacji nie poprawiło rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej. Jak argumentuje poseł, „nie wpływa ono bowiem istotnie na czasochłonność prowadzenia dokumentacji, której tworzenie pochłania środki, które przynajmniej częściowo można by spożytkować na realizację celów statutowych organizacji pozarządowych.” Najbardziej dotkliwie odczuwają rygory związane z rachunkowością małe, niezamożne organizacje, dla których konieczność korzystania z pomocy specjalistów w zakresie rachunkowości stanowi niejednokrotnie istotne obciążenie. Poseł Brejza zwrócił się więc do ministra finansów z pytaniem o możliwość wprowadzenia zmian o charakterze legislacyjnym, które uprościłyby zasady prowadzenia dokumentacji rachunkowej przez organizacje pozarządowe.
W odpowiedzi na interpelację, Ministerstwo Finansów wskazało, że celem, dla którego organizacje pozarządowe są obowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, jest zapewnienie jasnego i rzetelnego obrazu ich sytuacji majątkowej i finansowej. Służą one bieżącemu monitorowaniu pozyskiwanych i wydatkowanych przez organizacje środków finansowych, zwłaszcza tych pochodzących z darowizn, dotacji i zbiórek publicznych. Jak argumentuje Wiesław Szczuka, podsekretarz stanu w resorcie finansów, „organizacje pozarządowe powinny być szczególnie zainteresowane zapewnieniem pełnej przejrzystości swoich działań, w tym zwłaszcza sposobem gospodarowania gromadzonymi przez nie środkami finansowymi, gdyż jest to warunkiem utrzymania zaufania społecznego i dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania.”
Jak czytamy jednak dalej w odpowiedzi na interpelacje, Ministerstwo Finansów prowadzi analizy dotyczące możliwości zrealizowania postulatów uproszczenia zasad księgowości dla organizacji pozarządowych. Aby ustalić obszary, w jakich możliwe byłyby dalsze uproszczenia w zakresie ewidencji dla organizacji trzeciego sektora, resort finansów konsultował się z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej. Jak wskazano w odpowiedzi na interpelację, to właśnie resort pracy i polityki społecznej powinien podjąć ewentualną inicjatywę legislacyjną w tej sprawie; „zmiany, jakie znalazłyby się w ustawie o rachunkowości, będą konsekwencją zmian ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.” Resort pracy i polityki społecznej już prowadzi prace w tym kierunku. Być może więc wkrótce możemy spodziewać się propozycji zmian, które będą odpowiedzią na podnoszone od dłuższego czasu postulaty związane z rachunkowością małych organizacji.
Autor: Anna Krajewska
Źródła: www.ngo.pl, materiały sejmoweTekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas